Analiza sytuacji w budownictwie w opinii uczestników rynku
Rok 2001 był najgorszym rokiem dla budownictwa od początku transformacji gospodarczej w Polsce. Produkcja budowlano-montażowa zrealizowana przez przedsiębiorstwa zatrudniające ponad 9 osób spadła w porównaniu z rokiem 2000 o 9,9%.
Poniższe informacje są wynikiem badań przeprowadzonych przez ASM Centrum Badań i Analiz Rynku, na następujących grupach:
- firmy handlowe, ogólnobudowlane - 300
- firmy wykonawcze, ogólnobudowlane - 300
- firmy produkujące materiały budowlane - 301
Informacje zebrano i opracowano na potrzeby trzeciej edycji konferencji Monitoring rynku budowlanego
Wzrost liczby oddanych w 2001 roku mieszkań (prezentowany w statystykach) jest w dużej mierze jedynie efektem statystycznym i wynika z formalnego zgłaszania lokali, których budowa w rzeczywistości została zakończona wcześniej. Sytuacja taka spowodowana jest względami podatkowymi. W latach ubiegłych obserwowany był systematyczny wzrost liczby mieszkań w budowie, który nie był uzasadniony technicznie ani ekonomicznie. Przyczynami tego były: rozpoczynanie inwestycji, które nie miały szans szybkiego zakończenia (obawa przed likwidacją ulgi), brak środków na dalszą realizację budowy, czy też nie zgłaszanie zakończonych już i zasiedlonych budynków (chęć rozliczania ulgi w kolejnych latach).
Przyczyny obserwowanej od roku 2000 pogarszającej się sytuacji budownictwa można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich ma charakter strukturalny i związana jest ze zmianami popytu jakie zaszły na polskim rynku budowlanym w ciągu ostatnich dziesięciu lat. Drugą grupę stanowią natomiast przyczyny związane z bieżącą sytuacją makroekonomiczną Polski. Wzrost oddawanych mieszkań w 1999 i 2000 roku jest efektem kończenia inwestycji rozpoczynanych 5-6 lat wcześniej, w okresie dobrej koniunktury dla budownictwa (w tym okresie bardzo rosła ilość pozwoleń na budowę).
Taka sytuacja na rynku budowlanym tłumaczy zamieszczone dalej informacje. Jednym słowem można stwierdzić, że wśród uczestników rynku inwestycyjno - budowlanego panuje pesymizm. Umiarkowany optymizm tkwi jeszcze w tych przedsiębiorstwach, których recesja nie dotknęła jeszcze w sposób zauważalny. Niestety optymistów jest coraz mniej.
W latach 1997-1999 - okresie najlepszego funkcjonowania firm budowlanych, największym zadaniem i wyzwaniem było sprostanie wymogom konkurencyjności. W 2001 roku - najgorszym od lat okresie dla budownictwa - przedsiębiorstwa muszą walczyć z zupełnie nowymi zjawiskami: bezrobociem i jego bezpośrednimi skutkami - ubożeniem społeczeństwa i spadkiem popytu.
Największymi zagrożeniami makroekonomicznymi, z jakimi przyszło się zmierzyć firmom handlowym, wykonawczym i producenckim w 2001 roku okazały się czynniki wywołujące swoistą reakcję łańcuchową: "ubożenie społeczeństwa" (wskazywane przez ponad 80% respondentów) oraz "wzrost bezrobocia" (wymieniony przez około 60% badanych osób).
Główne bariery makroekonomiczne, które utrudniają funkcjonowanie firmy
Funkcjonowanie firm na rynku inwestycyjno-budowlanym jest znacznie ograniczone poprzez bariery finansowe, tworzone głównie za sprawą wirtualnych pieniędzy, czyli zatorów płtniczych.
Najczęściej powtarzające się bariery finansowe to - zdaniem badanych przez ASM respondentów - elementy związane z finansowaniem działalności tj. "zatory płatnicze" wynikające z "trudności w windykacji należności" .W tej sytuacji szczególnie dotkliwy jest brak możliwości alternatywnego finansowania za pomocą kredytów, które są zbyt drogie (szczególnie dla prowadzących hurtownie ogólnobudowlane - 71%).
Dla firm wykonawczych istotną przeszkodą jest tendencja spadkowa w zakresie cen robót (14,7%) oraz kurcząca się ilość zleceń (7% wykonawców).
W poszczególnych grupach reprezentujących firmy produkujące materiały budowlane, odpowiedzi kształtowały się na poziomie zbliżonym do ogółu odpowiedzi. Jedynie producenci chemii budowlanej (kleje, tynki, zaprawy oraz farby i lakiery) wskazywali dodatkowo na takie elementy jak konkurencja oraz wysoki poziom inflacji. Co piąty respondent reprezentujący ceramiczne wyroby sanitarne również wskazał na wysoki poziom inflacji jako czynnik makroekonomiczny utrudniający funkcjonowanie firmy.
Główne bariery finansowe, które utrudniają funkcjonowanie firmy.
Respondenci z firm produkujących materiały budowlane wskazali również na takie bariery jak: "wysokie składki ZUS" (5,0%) oraz "niejasne przepisy" (4,7%). Jednym z głównych elementów utrudniających funkcjonowanie przedsiębiorstwa są zatory płatnicze, bezpośrednio powiązane z płynnością finansową i dalej finansowaniem bieżącej działalności przedsiębiorstwa. Zatory płatnicze wynikają jak wiadomo z dwóch elementów: pierwszy to trudności w windykacji należności, drugi natomiast wynika z tzw. działań rynkowych czyli wyjściu naprzeciw oczekiwaniom klienta i wydłużaniem terminów płatności szczególnie dla kluczowych, strategicznych klientów.
Rok 2001 przyniósł średni spadek sprzedaży w badanych grupach na poziomie 20-30% w stosunku do roku poprzedniego.
W grupie firm handlowych 54% zanotowało spadek sprzedaży o średnio 25,36%. Problem ten dotknął także firmy wykonawcze, z których 50,7% zakończyło sprzedaż na niższym poziomie niż w roku 2000 o średnio 28,83%. W 50,8% firm produkujących materiały budowlane, nastąpił spadek sprzedaży o średnio o 23,2%.
Główne powody spadku/stagnacji sprzedaży w roku 2001
Z grupy firm produkujących materiały budowlane wygenerowano branże, które cieszą się zdecydowanie lepszym wynikiem finansowym za rok 2001 niż pozostałe. Branża, która osiągnęła najlepszy wynik sprzedażowy to producenci płytek ceramicznych.
Spadek sprzedaży był szczególnie dotkliwy w takich branżach jak: styropian, cement, pokrycia dachowe ceramiczne i bitumiczne, stolarka PVC, beton komórkowy, ceramiczne i cementowe materiały do wznoszenia ścian.
Wyniki sprzedażowe osiągnięte w roku 2001 były podstawą do opracowania i założenia poziomu sprzedaży na rok bieżący. Prawie połowa badanych z każdej z grup (ok. 49%), założyła strategię utrzymania poziomu sprzedaży w b.r. na poziomie wykonania roku 2001.
Największymi optymistami są firmy produkujące materiały budowlane, gdzie aż 34,2% założyło wyższy poziom sprzedaży o średnio 19,63%. Są to firmy z branż, które na koniec roku 2001 osiągnęły nieco lepsze wyniki finansowe (producenci płytek ceramicznych oraz blisko połowa producentów z chemii budowlanej).
Wiele firm z branż przyjęło ostrożne założenia do planu 2002 roku licząc na utrzymanie poziomu sprzedaży z roku 2001. Prawie co trzecia firma z badanych produkujących cement założyła sprzedaż na rok 2002 na niższym poziomie niż wynik roku 2001 - co obrazuje najbardziej pesymistyczne założenia z wszystkich badanych grup produkujących materiały budowlane.
Plan sprzedaży na rok 2002 (w porównaniu do wykonania roku 2001).
Dane: ASM Centrum Badań i Analiz Rynku - Monitoring Rynku Budowlanego
Wyższy poziom sprzedaży - średnio o 20,51% i 15,11% - zaplanowało również 18,7% firm wykonawczych i 25,3% firm handlowych.
Spośród firm handlowych, które zakończyły rok 2001 z niższym wynikiem sprzedaży w stosunku do 2000 - 48,1% deklaruje taki sam poziom sprzedaży na rok bieżący; 32,1% zakłada plan na 2002 - na jeszcze niższym poziomie a 18,5% przewiduje osiągnięcie lepszych wyników finansowych.
W firmach wykonawczych, respondenci, którzy zakończyli sprzedaż w 2001 r. na niższym poziomie niż 2000, aż 39,5% zakłada dalszy spadek na rok 2002. 12,5% z nich oczekuje wyższego poziomu sprzedaży na 2002 rok.
W firmach produkujących materiały budowlane, które zakończyły sprzedaż na niższym poziomie, 56,2% zakłada utrzymanie poziomu sprzedaży na tym samym poziomie, 22,9% respondentów pesymistycznie zakłada plan na jeszcze niższym poziomie, niż osiągnięty w 2001 roku, a grupa 19% planuje wyższy poziom sprzedaży niż osiągnięty w roku ubiegłym.
W ponad 50% firm handlowych, wykonawczych i produkcyjnych rentowność uzyskana na koniec 2001 była niższa niż przed rokiem (w firmach handlowych i wykonawczych o średnio ponad 16%, w produkujących materiały budowlane o średnio 10,38%). Nawet uzasadniona lub wręcz konieczna redukcja kosztów najczęściej doprowadza do spowolnienia działań marketingowych i utraty rynku.
Ocena rentowności netto w firmie w 2001 roku (w porównaniu do roku 2000).
Wśród producentów, spadek rentowności w branży wskazało najbardziej dokucza producentom:
- styropianu
- stolarki drewnianej
- stolarki PVC
- stolarki aluminiową
- betonu komórkowego
- ceramicznych materiałów do wznoszenia ścian
- betonowych materiałów do wznoszenia ścian
Głównym powodem spadku rentowności jest zubożenie społeczeństwa, najbardziej odczuwalne dla firm handlowych (82,6%) i produkcyjnych (66%). Dla firm wykonawczych, najczęściej wymienianym czynnikiem ograniczonej rentowności jest spadek zleceń (49,7%) (wynikający właśnie z zubożenia inwestorów), a dla firm produkujących materiały budowlane - wzrost cen surowców (11,9%) - szczególnie dotkliwy dla producentów styropianu, cementu i cementowych pokryć dachowych.
Co wpłynęło na spadek rentowności?
Dane: ASM Centrum Badań i Analiz Rynku - Monitoring Rynku Budowlanego
Spadek przychodów ze sprzedaży to konsekwencja jaką musiało ponieść 45% firm na rynku inwestycyjno - budowlanym.
Średni spadek tych przychodów w poszczególnych grupach przedstawiał się następująco:
- firmy handlowe - o 19,11%
- firmy wykonawcze - o 22,93%,
- firmy produkujące materiały budowlane - o 16,61%.
Ocena przychodów ze sprzedaży w firmie w 2001 roku (w porównaniu do roku 2000).
Dane: ASM Centrum Badań i Analiz Rynku - Monitoring Rynku Budowlanego
Na spadek przychodów ze sprzedaży w roku 2001 w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego szczególnie narzekali producenci z branż:
- styropian
- cementowe pokrycia dachowe
- stolarka PVC
- ceramiczne i cementowe materiały do wznoszenia ścian
Perspektywy rozwoju na bieżący rok - w opinii uczestników rynku - nie są optymistyczne. Respondenci przewidują jego dalszy spadek lub stagnację, wywołane głównie przez spadek popytu i wysokie oprocentowanie kredytów inwestycyjnych.
Co przyniesie rok 2002 w budownictwie?
Czynniki powodujące spadek w budownictwie w 2002 roku.
Dane: ASM Centrum Badań i Analiz Rynku - Monitoring Rynku Budowlanego
Żadnych szans na rozwój budownictwa w 2002 roku.
Takiej odpowiedzi udzieliło firmie ASM ponad 41% przedstawicieli producentów, 39% reprezentantów firm wykonawczych i blisko 17% handlowców.
Nadzieję na "rozruszanie rynku" uczestnicy badania upatrują przede wszystkim w dostępności tańszych kredytów, wzroście inwestycji zagranicznych i stabilizacji przepisów budowlanych.
Szanse dla rynku budowlanego na 2002 rok.
