Ubóstwo energetyczne w ustawie o wspieraniu termomodernizacji i remontów
Ubóstwo energetyczne jest delikatną materią, jak wszystko co krępuje każdego człowieka, gdy z powodu biedy nie może pozwolić sobie na wiele rzeczy. Ubóstwo jest pojęciem ekonomicznym i socjologicznym, ale z powodu negatywnego społecznego odbioru tego słowa, raczej nie trafia ono do aktów normatywnych. Co to jest ubóstwo energetyczne i dlaczego stało się podwaliną ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, chociaż ani razu w dokumencie nie pada to pojęcie?
Ubóstwo energetyczne - definicja
Nie należy mylić ubóstwa energetycznego z brakiem dostępu do energii elektrycznej, co zresztą też jest ogólnoświatowym problemem, szczególnie w krajach rozwijających się. Ubóstwo energetyczne tak zostało w Polsce zdefiniowane na potrzeby ustawy o termomodernizacji:
Gospodarstwo domowe jest ubogie energetycznie, jeżeli ma trudności w zaspokojeniu swoich potrzeb energetycznych z powodu niskiego dochodu lub charakterystyk mieszkania.
Rozwijając tę definicję trzeba po prostu powiedzieć, że z ubóstwem energetycznym mamy do czynienia wówczas, gdy z powodu niskich dochodów nie stać nas na zaspokojenie potrzeb energetycznych gospodarstwa domowego (wydatki na energię cieplną i elektryczną), bo priorytet mają inne potrzeby życiowe, czyli żywność, leki czy edukacja. Ubóstwo energetyczne oznacza niemożliwość utrzymania godziwych warunków życia polegających na ogrzaniu mieszkania, podgrzaniu wody, korzystania z dobrego oświetlenia, przygotowywania posiłków, czy też korzystania z podstawowych sprzętów AGD i RTV. Ubóstwo energetyczne oznacza dylemat, na co ma być przeznaczony domowy budżet.
Jaka jest skala ubóstwa energetycznego w Polsce
Ze względu na delikatność problemu jakim jest bieda, ubóstwo energetyczne nie znalazło się w tekście ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów, chociaż jej przepisy mają wspierać ludzi o niskich dochodach, by stać ich było na poprawę standardu mieszkaniowego, życiowego, poprawiając przy okazji czystość powietrza i stan własnego zdrowia. I nie jest to mała część polskiego społeczeństwa.
Instytut Badań Strukturalnych oszacował, że w 2016 roku 12,2% mieszkańców Polski było dotkniętych ubóstwem energetycznym. Przekładając to na liczby bezwzględne daje nam liczbę 3,47 mln osób tworzących 1,3 mln gospodarstw domowych. Raport Instytutu wskazuje ponadto, że 75,4% gospodarstw domowych funkcjonujących w warunkach ubóstwa energetycznego (ok. 853 000) mieszka w domach jednorodzinnych, a 87% gospodarstw naznaczonych tym zjawiskiem znajduje się w miejscowościach liczących mniej niż 100 000 mieszkańców. To oznacza walkę z ubóstwem energetycznym przede wszystkim w małych miejscowościach i na obszarach wiejskich – dotyczyć będzie zatem ok. 12% ludności Polski.
Ubóstwo energetyczne to nie tylko problem Polski. Według danych Eurostatu, w 2016 roku 8,7% gospodarstw domowych w Unii Europejskiej nie było w stanie pokryć kosztów ogrzewania swoich domów.
Ustawa termomodernizacyjna narzędziem likwidacji ubóstwa energetycznego
Ubóstwo energetycznego jest sprawą niezwykle wrażliwą – czytamy w uzasadnieniu do znowelizowanej ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów. Zjawisko ubóstwa jest jednym z głównych problemów społecznych w Polsce. Przyczyny ubóstwa mają bardzo zróżnicowany charakter, a nierówności ekonomiczne determinowane są także czynnikami o charakterze społecznym, psychologicznym oraz określonymi uwarunkowaniami osobniczymi cechującymi jednostki lub całe grupy. Wyprowadzanie ludzi z ubóstwa energetycznego przez programy termomodernizacji ma czymś więcej niż tylko walką o ciepłe domy i obniżenie emisji smogu. Jest walką o zapewnienie dostępu do podstawowych zdobyczy cywilizacyjnych poprawiających egzystencję i komfort życia ludzi.
Ustawa zawiera przepisy do przeprowadzenia programu pilotażowego miast poniżej 100 000 mieszkańców z listy WHO, czyli mających najbardziej zanieczyszczone powietrze w Europie. Kolejnym powodem wyboru miast o takiej liczebności jest sprawdzenie, na ile sprawnie da się przeprowadzać kompleksowe projekty. Zdobyte doświadczenia będą później dopasowywane do większych przedsięwzięć.
Celem ustawy o termomodernizacji jest wprowadzenie szeregu rozwiązań, które umożliwią termomodernizację domów jednorodzinnych, gdzie mieszkańcy dotknięci są problemem ubóstwa energetycznego i wymianę lub likwidację niespełniających standardów emisyjnych urządzeń grzewczych (np. kotłów na paliwo stałe). Osoby, na rzecz których będą prowadzone działania, czyli zostanie im przyznana dopłata do termomodernizacji, co do zasady nie będą kosztów z tytułu takiej wymiany. Dopuszcza się możliwość ustalania przez gminy konieczności wniesienia wkładu własnego przez beneficjenta przedsięwzięcia niskoemisyjnego w postaci pracy wykonywanej na rzecz gminy lub innego wkładu w wysokości nie przekraczającej 10% szacowanej wartości przedsięwzięcia niskoemisyjnego.
