ETICS - obiecująca przyszłość. Jak zmieni się system ETICS? Rozmowa z Ralfem Paskerem

Polska jest jednym z liderów europejskiego rynku ETICS. Według różnych szacunków co roku ociepla się w naszym kraju ok. 40 mln metrów kwadratowych elewacji. O nowych kierunkach rozwoju i przyszłości systemów ETICS rozmawiamy z Ralfem Paskerem, dyrektorem zarządzającym European Association for ETICS (EAE).

Jaka jest przyszłość systemów ETICS?

Zarówno dalsza jak i bliższa przyszłość dla systemów ETICS wygląda obiecująco. Wynika to między innymi z regulacji ustanawianych przez Unię Europejską, przyjmowanych przez kraje członkowskie, dotyczących efektywności energetycznej nowych budynków oraz budynków już istniejących i poprawy tej efektywności. Poczynając od lat 2019-2021 zapotrzebowanie energetyczne nowych budynków powinno być zbliżone do zera, przy czym rok 2019 to data dotycząca budynków użyteczności publicznej, natomiast 2021 budynków mieszkalnych. Jednocześnie pojawiają się informacje, że dyrektywa unijna dotycząca wydajności energetycznej budynków będzie kładła jeszcze większy nacisk na renowacje i docieplanie istniejących budynków, a jednym z zatwierdzonych, najbardziej efektywnych oraz szeroko rozpowszechnionym rozwiązaniem jest właśnie ETICS.

Czy materiałem warstwy ocieplającej ETICS nadal będzie głównie styropian, czy będzie się to zmieniało w kierunku innych materiałów?

Patrząc na wszystkie kraje europejskie – w zdecydowanej większości przypadków w ETICS stosuje się styropian bądź też wełnę mineralną. Udziały tych dwóch materiałów w rynku zmieniają się w zależności od kraju, ale w skali całej Europy, stosowane są w około 95% przypadków. W niektórych krajach zauważamy pewną tendencję do większego zróżnicowania materiałów dociepleniowych, ale nadal jest to niewielka część rynku. W mojej osobistej opinii, w przyszłości ta tendencja będzie się zwiększać.

Jakie więc materiały mogą stać się bardziej popularne?

Jeżeli chodzi o rodzaje materiałów w ETICS, to z jednej strony mamy ciągły rozwój wyrobów na bazie styropianu czy wełny mineralnej, uzyskujących coraz lepsze parametry, m.in. współczynnika przewodzenia ciepła λ. Z drugiej strony pojawia się tendencja do wykorzystywania tzw. materiałów odnawialnych, np. włókien drzewnych, konopi czy korka. Mamy coraz większy udział zarówno inwestorów, jak i projektantów, którzy preferują, jak to oni nazywają – produkty przyjazne środowisku. Według mnie, w dłuższej perspektywie każdy materiał izolacyjny jest przyjazny środowisku, ponieważ pozwala zaoszczędzić dużo więcej energii niż było potrzebne do jego wyprodukowania.

Czy właściwości tych alternatywnych materiałów są zbliżone czy jednak gorsze od styropianu i wełny?

Jak dotąd współczynnik λ produktów alternatywnych jest wyższy i nie wiem, czy jest szansa na postęp w tej kwestii, ale myślę, że z biegiem lat kolejne badania i testy pozwolą na poprawę tych wyników. Inną kwestią jest to, że na pewno minie jeszcze trochę czasu, zanim rynek wymusi takie działania. W tym kontekście wyłania się jeszcze jeden aspekt – z dyskusji prowadzonych w Niemczech wiem, że pojawiają się wątpliwości, czy byłoby w ogóle osiągalne zapewnienie wystarczającej ilości tego typu materiałów, gdyby wystąpiła taka potrzeba. A wynika to z tego, że przede wszystkim w Niemczech właśnie panuje obecnie trend, aby materiały odnawialne stosować w każdej gałęzi przemysłu, mogą więc one szybko okazać się materiałem deficytowym. Ale to oczywiście tylko wątpliwości niepodparte żadnymi danymi...

Jak docieplać stare budynki z lat 70.? Czy lepszym rozwiązaniem jest zastosowanie dodatkowej warstwy ocieplenia, czy raczej zainstalowanie nowego systemu ETICS? Zbyt grube warstwy docieplenia nie są korzystne dla budynków z głęboko osadzonymi oknami.

Zazwyczaj nie ma problemu z dokładaniem kolejnych warstw ocieplenia ETICS na wierzch już istniejących. Istnieją systemy ETICS zmodyfikowane w ten sposób i dobrze się sprawdzają. W Niemczech przeprowadzono długoterminowe obserwacje trzech inwestycji, w których grubość warstwy ocieplenia została zdublowana i wyniki były zadowalające.

A jak takie rozwiązanie przyjęli inwestorzy i użytkownicy? Czy utrata światła słonecznego spowodowana głębszym osadzeniem okien nie była dla nich zbyt niekomfortowa?

Oczywiście, pojawiają się pewne głosy krytyczne poruszające dokładnie tę kwestię. Jest to też jeden z powodów ciągłego poszukiwania materiałów o jak najniższej wartości współczynnika przewodzenia ciepła λ, ponieważ dzięki temu można zmniejszyć grubość warstwy ocieplenia. Ale też trzeba podkreślić, że istnieją już rozwiązania, w których modyfikuje się warstwę docieplenia wokół okna, poszerzając obramowanie, dzięki czemu więcej światła słonecznego dostaje się do wewnątrz, bez znaczącej utraty efektywności takiego docieplenia. Natomiast w nowo budowanych obiektach obsadza się okna w warstwie docieplenia.

A czy w przypadku budynków wielorodzinnych osadzenie nowych okien w warstwie docieplenia nie będzie niosło zagrożenia dla nośności tej warstwy?

Oczywiście całe przedsięwzięcie musi być odpowiednio zaprojektowane, bo okna powinny być zamontowane tak, aby nie przenosić obciążenia na warstwę ocieplenia.

Czy takie rozwiązanie systemu ETICS jest powszechnie stosowane w Niemczech?

Tak. Jeżeli architektowi spodoba się wizja z oknami na zewnątrz, to realizuje się takie projekty, jednak tylko w przypadkach, gdy cała fasada wraz z oknami jest remontowana, ponieważ tylko wtedy jest to możliwe.

A co z ocieplaniem budynków historycznych? Zastosowanie ETICS nie jest przecież możliwe. Czy są sprawdzone sposoby na ocieplenie takich obiektów od wewnątrz?

To zależy. Rozpatrując ocieplenie budynków historycznych należy wziąć pod uwagę specyfikę oryginalnej elewacji. Jeżeli mamy do czynienia z budynkami, których fasady są otynkowane lub malowane – wtedy z technicznego punktu widzenia istnieje możliwość ocieplenia ich za pomocą systemów ETICS, ponieważ producenci mają w ofercie bardzo szeroki wachlarz profili oraz elementów dekoracyjnych, które pozwalają odtworzyć oryginalny kształt fasady. W takich przypadkach jest to rozwiązanie rekomendowane. W przypadku budynków, które nie mogą być ocieplone z zewnątrz, chociażby budynków historycznych opartych o drewniany szkielet, w których to elementy drewniane są de facto elementem fasady – żaden z zewnętrznych systemów ETICS nie jest możliwy do zastosowania. Wtedy można zastosować system ocieplenia ścian od wewnątrz, ale jest to rozwiązanie bardzo wymagające. Należy dokonać bardzo dokładnych obliczeń ze względu na fizykę budowli, która wymaga większej precyzji. Jeżeli wszystkie obliczenia są poprawnie wykonane i właściwie zostaną dobrane komponenty – taki system się sprawdza. Niemieckie stowarzyszenie ETICS ma za sobą doświadczenia z tego typu przypadkami, ponieważ już kilka lat temu podjęło decyzję o poszukiwaniu optymalnych rozwiązań dla budynków, w których zastosowanie zewnętrznego systemu docieplenia jest definitywnie wykluczone. Stowarzyszenie dostało zadanie wypracowania zasad i standardów w takich przypadkach, zostały opisane okoliczności w jakich można z powodzeniem zastosować ocieplenie od wewnątrz. Poza odpowiednimi obliczeniami, należy także przeprowadzić symulację warunków wilgotnościowych.

Czy zdarzało się, że zastosowane ocieplenie od wewnątrz nie sprawdziło się?

W przeszłości zdarzały się takie sytuacje. Jeżeli bowiem obliczenia nie są wykonane poprawnie lub ocieplenie nie jest odpowiednio zamontowane, wtedy mogą wystąpić problemy właśnie z wilgocią z dalszymi tego konsekwencjami. Problemy te nie występują w przypadku systemów ocieplenia od zewnątrz.

Jeżeli inwestor, decydujący się na system ETICS, chciałby zamiast tynku zastosować inną warstwę wykończeniową, np. elementy drewniane lub kamienne – czy stwarza to jakiś problem?

Jak już mówiłem – w systemach ETICS mamy bardzo duży wybór wariantów wykończenia. W zależności od tego, czy chcemy zastosować ceramikę, czy choćby elementy z kamienia naturalnego – projektant systemów musi ocenić, czy jest to możliwe. Po dokonaniu odpowiednich obliczeń zazwyczaj kończy się wyborem już istniejącego systemu. Jeżeli taki system jest dozwolony, ma odpowiednie certyfikaty, [spośród krajów europejskich w Polsce mamy najwięcej aprobat na stosowanie klasycznych i nietypowych systemów ociepleń – red.] wtedy na pewno można go zastosować. Z pewnością ostateczna forma systemu musi być odpowiednio dostosowana, z uwzględnieniem ciężaru materiałów użytych na warstwę wykończeniową. Zdarzają się sytuacje, w których duży ciężar tej warstwy wymusza zastosowanie kotew mocujących system przez warstwę zbrojeniową.

Czy tego typu rozwiązania – np. z wykorzystaniem płytek ceramicznych, nie zwiększają ryzyka przenikania wilgoci pod warstwę ocieplenia?

Każdy z elementów systemu musi być odpowiednio dobrany. Nawet fuga oraz zaprawa mocująca płytki muszą z jednej strony chronić przed dostawaniem się wody w głąb systemu, zaś z drugiej umożliwiać odprowadzanie wilgoci na zewnątrz.
To pokazuje, jak ważne jest korzystanie z elementów dedykowanych do danego systemu, ponieważ każdy z nich jest odpowiednio dopasowany przez projektanta i razem tworzą całość. Jeżeli zmieni się nawet drobny szczegół, to może to mieć, a najczęściej ma, negatywny wpływ na parametry i wytrzymałość danego systemu. Czasami kuszące jest, aby zastosować tańszy zamiennik, ale ostateczny koszt może okazać się znacznie większy, jeżeli trzeba będzie wymienić całe ocieplenie.

Wełna mineralna, styropian i pianka to najczęściej wykorzystywane materiały dociepleniowe w ETICS. Czy istnieją inne, które mogą być brane pod uwagę?

Najbardziej popularne są oczywiście systemy ETICS bazujące na styropianie lub wełnie mineralnej. Jednak oprócz tego na rynku występują także, nie wiem na ile popularne na polskim rynku – systemy oparte o włókna drzewne, bloczki silikatowe, piankę poliuretanową czy piankę fenolową. To są przykłady materiałów, które są wykorzystywane w niektórych systemach, natomiast z mojego doświadczenia wynika, że są to nadal rozwiązania niszowe, patrząc z punktu widzenia Europy, choć ich udział zmienia się oczywiście w zależności od kraju. W Niemczech tego typu rozwiązania to około 6% udziału w rynku. Oceniając to z perspektywy czasu należy odnotować, iż ich udział zwiększył się dwukrotnie, ale startując z bardzo niskiego poziomu, uważam więc, że potrzebują jeszcze czasu.

Pojawiają się ostatnio rekomendacje do stosowania aerożelu. Czy to rozwiązanie może być skutecznie łączone z innymi materiałami? A może w ogóle stosowany jako ich zamiennik? Jakie warstwy wykończeniowe mogą być układane na aerożelu?

Nie wydaje mi się, aby były już dostępne systemy ETICS wykorzystujące aerożel. Z wypowiedzi ekspertów można wywnioskować, że na ten moment jest to rozwiązanie bardzo niszowe, stosowane jedynie w przypadku elementów budynku, w których niemożliwe jest zastosowanie innych wariantów. Istotny wpływ na rzadkość występowania tego typu rozwiązań ma również cena. Nie znam dokładnych wartości, ale jest to opcja znacznie droższa niż standardowe systemy. Na tę chwilę mamy bardzo mało doświadczenia z aerożelem. Zdarzają się rozwiązania, w których jest on łączony z ociepleniem nakładanym ciśnieniowo lub z wełną mineralną, ale są to bardzo sporadyczne przypadki.
Jestem przekonany, że w najbliższej przyszłości będzie się pojawiało znacznie więcej innowacyjnych materiałów, ale trudno przewidzieć, jak zostaną przyjęte przez rynek.