Farmy wiatrowe i instalacje fotowoltaiczne - na jakich terenach najlepiej budować? Jakie warunki lokalizacji powinny być spełnione?

Wraz z rosnącą świadomością ekologiczną i trwającym procesem transformacji energetycznej, z których wynika konieczność przejścia na odnawialne źródła energii (OZE), instalacje tj. farmy wiatrowe i systemy fotowoltaiczne stają się coraz bardziej powszechne i widoczne w polskim krajobrazie. Kierunek i tempo ich rozwoju, pomimo wielu barier, są obecnie dość zadowalające, lecz daleko im jeszcze do ideału oraz celów jakie wyznaczono. Jednym z kluczowych aspektów, który wpływa na skuteczność realizacji i efektywność OZE, jest wybór odpowiedniej lokalizacji.

Spis treści

1. Farmy wiatrowe i instalacje fotowoltaiczne - kluczowa lokalizacja
2. Kluczowe czynniki dla lokalizacji instalacji fotowoltaicznych
3. Kluczowe czynniki dla lokalizacji elektrowni wiatrowych

Farmy wiatrowe i instalacje fotowoltaiczne - kluczowa lokalizacja

Właściwe umiejscowienie instalacji OZE nie tylko maksymalizuje produkcję energii, ale również minimalizuje oddziaływanie na środowisko i społeczności lokalne, jednocześnie zapewniając optymalizację kosztów realizacji oraz dalszej eksploatacji co w efekcie podnosi rentowność planowanych inwestycji OZE.

Rozpatrując odpowiednie lokalizacje dla inwestycji w OZE, kluczowe jest zwrócenie uwagi na fakt, iż znajdują się one z dala od aglomeracji miejskich. Jest to związane z aspektami ekonomicznymi – koszt dzierżawy gruntów rolnych blisko miast jest znacznie wyższy niż w przypadku działek położonych dalej od obszarów zurbanizowanych. Analiza gruntów pod turbiny wiatrowe nieco różni się od analizy terenów pod instalacje fotowoltaiczne z uwagi na charakter samego przedsięwzięcia oraz rodzaj ich oddziaływania na środowisko, natomiast oba te rodzaje inwestycji wymagają szczegółowego rozpoznania.

• Duża fotowoltaika w Polsce - jakie zmiany przed nami? Co hamuje rynek dużej fotowoltaiki?

Kluczowe czynniki dla lokalizacji instalacji fotowoltaicznych

1. Zagospodarowanie przestrzenne gminy – jeśli na danym obszarze obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, należy sprawdzić jego wytyczne lub zainicjować jego zmianę. W pozostałych przypadkach możliwe jest wystąpienie o decyzję o warunkach zabudowy (po uzyskaniu decyzji środowiskowej). Jednakże, ze względu na zmiany w przepisach dotyczących planowania przestrzennego, decyzje o warunkach zabudowy będą stopniowo zastępowane przez plany miejscowe.
2. Ochrona środowiska – grunty klasy I-III w Polsce są pod ochroną, a ich przeznaczenie na cele inne niż rolnicze wiąże się z koniecznością uzyskania zgody wojewody i poniesieniem wysokich kosztów związanych z odrolnieniem lub zmianą klasyfikacji. Podobne restrykcje dotyczą klasyfikacji gleb na mineralne i organiczne. Gleby organiczne, podobnie jak grunty klasy I-III, podlegają ochronie. W związku z tym, instalacje fotowoltaiczne często lokalizowane są na nieużytkach oraz gruntach mineralnych klasy IV-VI. Coraz częściej wykorzystuje się również tereny po wyrobiskach kopalnianych i przemysłowych. W kontekście ochrony środowiska istotna jest również analiza obszarów chronionych. Z racji potencjalnego wpływu planowanych instalacji na środowisko, ich lokalizacja możliwa jest jedynie na terenach nieobjętych ochroną, co wymaga długotrwałej procedury uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
3. Dodatkowe aspekty, na które należy zwrócić uwagę podczas planowania instalacji fotowoltaicznych, obejmują:

• Analiza wód powierzchniowych i terenów zalewowych – konieczne jest sprawdzenie, czy teren nie jest narażony na zagrożenie powodzią lub zalaniem.
• Weryfikacja planów zalesienia – istotna jest ochrona lasów i zasobów naturalnych.
• Szczegółowa analiza zabudowy mieszkaniowej oraz wydanych pozwoleń na budowę – ważne jest, aby instalacja fotowoltaiczna była zlokalizowana w odpowiedniej odległości od budynków mieszkalnych, tak aby nie stwarzała dla nich żadnych niedogodności.
• Analiza prawa własności gruntu – zgodnie z obowiązującymi przepisami, należy zweryfikować, czy właściciel gruntu ma pełne prawa do dysponowania nieruchomością rolną. Istnieje ograniczenie, które uniemożliwia przekazywanie nieruchomości innym podmiotom na podstawie jakichkolwiek tytułów przez okres 5 lat od dnia jej nabycia, co należy rozumieć jako zakaz przekazywania nieruchomości do faktycznego władania innym osobom.
• Analiza działalności konkurencyjnej – warto ocenić ryzyko skumulowania zbyt wielu instalacji w jednym obszarze, co mogłoby prowadzić do nadmiernej konkurencji, przeciążenia lokalnej infrastruktury i zaniepokojenia lokalnej społeczności.
• Analiza możliwości przyłączenia do sieci – obecnie w Polsce to najczęściej brak możliwości uzyskania warunków przyłączenia do sieci sprawia, że wiele projektów upada ze względu na przeciążoną infrastrukturę energetyczną w kraju

Kluczowe czynniki dla lokalizacji elektrowni wiatrowych

Analiza lokalizacyjna dla turbin wiatrowych jest podobna do wspomnianej analizy dla instalacji fotowoltaicznych. W przypadku elektrowni wiatrowych należy jednak dodatkowo uwzględnić kilka ważnych aspektów:

• Odległość od zabudowy mieszkaniowej oraz gruntów przeznaczonych pod taką zabudowę, np. w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z obecnymi przepisami, minimalna odległość od ściany budynku mieszkalnego do najdalszego punktu zasięgu łopaty wirnika powinna wynosić minimum 700 metrów, co w praktyce oznacza rzeczywistą odległość około 790 metrów od wieży turbiny wiatrowej do budynku mieszkalnego.
• Odległości od infrastruktury energetycznej, drogowej, linii kolejowych, parków narodowych i krajobrazowych, rezerwatów przyrody, istniejących turbin – należy zachować odpowiedni dystans od wymienionych punktów, które zazwyczaj liczone są w setkach metrów. Należy także pamiętać o zgodności oddziaływań akustycznych z przepisami prawa budowlanego.
• Odległość od zbiorników wodnych, terenów zalesionych i szpalerów drzew – konieczne jest uwzględnienie aspektów środowiskowych. Wymienione tereny są często miejscem występowania wielu gatunków zwierząt, a lasy są miejscem życia m.in. nietoperzy. Warto zwrócić uwagę na konieczność sporządzenia raportu Oddziaływania na Środowisko polegającego na przedstawieniu wpływu przyszłej inwestycji m.in. na środowisko, krajobraz, warunki życia ludzi, dobra materialne. W raporcie Inwestor zobowiązany jest również do przeprowadzenia wyników co najmniej rocznego monitoringu ornitologicznego i chiropterologicznego (dotyczącego nietoperzy). Raport jest niezwykle istotnym elementem całego postępowania prowadzącego do uzyskania decyzji środowiskowej, ponieważ jego wnioski mogą mieć istotny wpływ na kształt samej decyzji jak i na konieczność prowadzenia robót budowlanych w określonych porach roku i konkretnymi metodami. Dodatkowo zapisy Decyzji o Środowiskowych Uwarunkowaniach w wyniku analizy raportu mogą narzucić szereg obowiązków na Inwestora, których dopełnienie na etapie eksploatacji planowanego przedsięwzięcia będzie konieczne.
• Analiza wietrzności – warunki wietrzne są kluczowym czynnikiem wpływającym na efektywność turbin wiatrowych. Dlatego niezbędne jest przeprowadzenie szczegółowych pomiarów wiatru za pomocą masztu pomiarowego, który najczęściej sięga do 120 metrów wysokości. Kampania pomiarowa, trwająca co najmniej rok, pozwala na uzyskanie dokładnych danych na temat siły i kierunku wiatru w planowanej lokalizacji. Wyniki te są nie tylko podstawą do dalszych zamiarów prowadzenia inwestycji, ale również kluczowym elementem przy ubieganiu się o finansowanie projektu oraz wybieraniu i zakupie odpowiednich turbin wiatrowych.

Lokalizowanie inwestycji w OZE ma kluczowe znaczenie nie tylko z perspektywy środowiskowej, ale również ekonomicznej. Aspekty te odgrywają ważną rolę w całym procesie inwestycyjnym, począwszy od początkowych etapów planowania, poprzez budowę, aż po eksploatację instalacji. Do kluczowych czynników ekonomicznych, które należy wziąć pod uwagę przy lokalizowaniu inwestycji OZE zaliczamy: koszty działki i dzierżawy gruntu, bliskość infrastruktury energetycznej, warunki naturalne (takie jak nasłonecznienie czy kierunek wiatru), aspekty prawne i regulacyjne, brak oporu lokalnej społeczności czy zapotrzebowanie energetyczne pobliskich terenów.

W obliczu globalnych wyzwań związanych ze zmianami klimatycznymi i koniecznością redukcji emisji CO2, odpowiedzialne i przemyślane lokalizowanie inwestycji w odnawialne źródła energii jest kluczowe dla stworzenia przyszłości opartej na stabilności ekologicznej, gospodarczej i społecznej. Właściwie zaplanowane i zlokalizowane projekty OZE mają potencjał nie tylko do zmiany naszego energetycznego krajobrazu na bardziej zrównoważony, ale również do stymulowania lokalnych gospodarek, tworzenia nowych miejsc pracy i promowania społecznej akceptacji dla zielonej energii. Dążenie do harmonii między ludzkimi potrzebami, a ochroną naszej planety jest kluczowe, a przemyślane projekty OZE są wyraźnym krokiem w tym kierunku.