Duża fotowoltaika w Polsce - jakie zmiany przed nami? Co hamuje rynek dużej fotowoltaiki ?

Pierwsze lata rozwoju polskiej fotowoltaiiki należały do mikroinstalacji prosumenckich. Teraz przyszedł czas na rozwój farm fotowoltaicznych, a także instalacji dla przedsiębiorstw, zakładów przemysłowych, czyli dużej fotowoltaiki.

Spis treści

1. Jaki jest cel OZE w Polsce?
2. Stan fotowoltaiki w Polsce
3. Co dalej z dużą fotowoltaiką?
4. Rozwój farm fotowoltaicznych
5. Fotowoltaika dla przedsiębiorstw
6. Odmowy przyłączenia do sieci

Jaki jest cel OZE w Polsce?

Zgodnie z założeniami Polityki Energetycznej Polski (PEP) do 2040 r. powinien nastąpić zdecydowany wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w miksie elektroenergetycznym. OZE razem z atomem mają stanowić ok. 74% mocy zainstalowanych i pokrywać ok.73% zapotrzebowania na energię elektryczną. Założenia są takie, że w 2030 r. w Polsce ma funkcjonować 27 GW mocy zainstalowanej w fotowoltaice, a w 2040 r. nawet 45 GW.

Dawid Zieliński, prezes Columbus Energy, na pytanie, czy zrealizujemy założenia dla OZE w perspektywie 2030, odpowiedział:

- Jeśli nowe rozdanie polityczne będzie miało taką ambicję, to oczywiście, że tak. Ale trzeba w to włożyć wiele pracy, od legislacji po uproszczenia procedur administracyjnych czy wsparcie w zakresie finansowania inwestycji. Trzeba też aktywnie wspierać prosumentów i firmy - nie tylko dotacjami, ulgami podatkowymi, ale też zapewnieniem, że ponoszone przez nich inwestycje będą miały gwarancję zwrotu.

Stan fotowoltaiki w Polsce

Na koniec listopada 2023 r. moc zainstalowanej fotowoltaiki wynosiła 16,53 GW. Od stycznia do listopada 2023 r. fotowoltaika wyprodukowała 7,5% energii elektrycznej w Polsce. Więc żeby zrealizować cele PEP 2040 konieczny jest rozwój dużej fotowoltaiki.

Na koniec I kwartału 2023 r. łączna moc zainstalowana fotowoltaiki wynosiła 13 GW, jednak w tej sumie udział dużych farm to tylko 5% (największy był udział prosumentów - 74% i małych instalacji (50-1000 kW) - 21%). Jest to efekt wielkiego boomu na mikroinstalacje. Teraz czas na rozwój dużej fotowoltaiki. Według bazy danych Instytutu Energetyki Odnawialnej (IEO) „Funkcjonujące instalacje fotowoltaiczne” w Polsce na koniec I kwartału 2023 r. działały 3404 profesjonalne instalacje PV o łącznej mocy 3,3 GW. Dane te obejmują duże farmy o mocy powyżej 1 MW, jak i farmy o mocy poniżej 1 MW, uwzględniające też instalacje u prosumentów biznesowych. Farmy PV stanowią 26% mocy zainstalowanej w fotowoltaice, w tym duże farmy powyżej 1 MW stanowią 5%.

Co dalej z dużą fotowoltaiką?

Inwestycje w farmy fotowoltaiczne prowadzą wielcy i mniejsi inwestorzy. Proces ten jest skomplikowany i zajmuje wiele lat. Deweloperzy oczekują uproszczenia procedur, narzekają na trudności z przeprowadzaniem kolejnych etapów inwestycji, zwłaszcza z uzyskaniem warunków przyłączenia do sieci, a potem przyłączeniem do niej. Dawid Zieliński, prezes Columbus Energy, podkreśla, że dla rozwoju fotowoltaiki potrzeba: -Transparentności, uproszczenia procedur i wsparcia gwarancji finansowania. Nic więcej.

W najbliższych latach powinien nastąpić wielki wzrost mocy dużych farm fotowoltaicznych. W planach jest budowa bardzo dużych farm o mocy powyżej 50 MW, a także powyżej 30 MW. Bardzo duża jest także liczba projektów małych instalacji o mocy do lub powyżej 1 MW (w tej liczbie mogą być zarówno farmy fotowoltaiczne, jak i instalacje biznesowe).

Wg bazy danych IEO na koniec 2022 r. największe farmy (o mocy powyżej 50 MW) uzyskały warunki przyłączenia do sieci o łącznej mocy prawie 2,5 GW. Duże farmy o łącznej mocy ponad 500 MW uzyskały już pozwolenie na budowę. W przypadku farm o mocy od 30 do 50 MW warunki przyłączenia do sieci uzyskały inwestycje o łącznej mocy na poziomie 800 MW.

Rozwój farm fotowoltaicznych

Jak donosi Parkiet, duże inwestycje w fotowoltaikę prowadzą największe spółki energetyczne. Tauron chce w 2030 r. produkować 1,4 GW z fotowoltaiki. W najbliższych latach będzie ubiegać się o moc przyłączeniową dla projektów PV o łącznej mocy nawet 500 MW. PGE Energia Odnawialna w 2023 r. dysponowała farmami o mocy ok. 200 MW. Trwa budowa kolejnych o mocy od kilku do nawet 100 MW. Spółka będzie się też ubiegać o warunki przyłączenia dla kolejnych projektów o łącznej mocy 500-600 MW. Energa Green Development zamierza w tym roku rozpocząć budowę instalacji o łącznej mocy kilkudziesięciu megawatów. Kolejne projekty czekają na pozwolenie na budowę, planowane są też wnioski o wydanie warunków przyłączenia dla instalacji o łącznej mocy nie mniej niż 500 MW.

Fotowoltaika dla przedsiębiorstw

Inwestycja w fotowoltaikę jest korzystna również dla firm. Zapewnia własny prąd, a to daje oszczędności i bezpieczeństwo energetyczne. Rośnie zainteresowanie montażem instalacji fotowoltaicznych na dachach lub obok budynków firmowych, hal produkcyjnych, magazynów. Grzegorz Batko, dyrektor do spraw operacyjnych ML System, wyjaśnia: - Przedsiębiorcy poprzez inwestycje w OZE stają się niezależni i zwiększają bezpieczeństwo prowadzonej działalności.

Inwestycja w fotowoltaikę pozwala zapewnić własną energię elektryczną na potrzeby przedsiębiorstwa. Ważnym czynnikiem zwiększającym atrakcyjność inwestycji w fotowoltaikę dla firm jest wysoka autokonsumpcja. Poniesione wydatki szybciej się zwracają. Ze względu na mniejszą moc przyłączeniową (zwykle do 1 MW) i wysoką autokonsumpcję inwestycje prosumentów biznesowych mogą łatwiej uzyskać zgodę na podłączenie do sieci. Inwestycja w fotowoltaikę wpisuje się także w trend zielonej transformacji i zrównoważonego budownictwa.

Dobrą perspektywę rozwoju tego segmentu daje możliwość przyłączenia instalacji fotowoltaicznej linią bezpośrednią, czyli z pominięciem krajowej sieci elektroenergetycznej. Urząd Regulacji Energetyki w grudniu 2023 r. poinformował, że pierwsza taka inwestycja została uruchomiona w województwie opolskim. Zasila ona przedsiębiorstwo Mondelez Polska Production. 

Odmowy przyłączenia do sieci

Niestety tempo rozwoju fotowoltaiki jest hamowane przez zły stan sieci elektroenergetycznych, co skutkuje dużą liczbą odmów podłączenia do sieci farm fotowoltaicznych. Według firm, które odpowiedziały na ankietę Instytutu Energetyki Odnawialnej niemal 75% wniosków otrzymuje odmowę przyłączenia do sieci. Raport IEO za rok 2022 r. wskazuje, że suma mocy instalacji PV, którym odmówiono wydania warunków przyłączenia wyniosła 30,4 GW. W tym samych czasie wydano warunki przyłączenia dla instalacji o łącznej mocy 5,3 GW (czyli prawie sześć razy mniej). Według prognozy na lata 2023-2028 dostępność wolnych mocy przyłączeniowych jeszcze będzie spadać. Konieczne są więc duże inwestycje mające na celu poprawę stanu krajowych sieci elektroenergetycznych.

Andrzej Staszkiewicz, dyrektor sprzedaży sieci B2b Polenergii Fotowoltaiki podkreśla:

- Zdecydowanie największym problemem dla segmentu dużej fotowoltaiki jest bardzo ograniczona przepustowość sieci przesyłowych w Polsce. Linie wysokiego napięcia w naszym kraju należą do jednych z najbardziej przestarzałych w całej Unii Europejskiej. W rezultacie nie pozwalają podłączyć do sieci wszystkich przewidzianych przez inwestorów instalacji. Stanem idealnym, do którego musimy dążyć, to sytuacja, w której Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych nie będą odrzucali wniosków przyłączeniowych dotyczących nowych instalacji.

Największy potencjał rozwoju fotowoltaika ma w zachodniej części kraju. Najwięcej wolnych mocy przyłączeniowych dla OZE (także energii z wiatru) jest na przykład w województwach wielkopolskim, zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim. Najmniej – w opolskim, podlaskim, warmińsko-mazurskim.