Pokrycia dachów płaskich. Popularna papa i inne rozwiązania

Chociaż papa jest jednym z tańszych i popularniejszych produktów do izolacji i pokrycia dachów płaskich, to nie jedynym. Wykorzystywane są także inne materiały, m.in. membrany lub płynne masy. Pokrycie dachu płaskiego jest narażone na przegrzewanie, dlatego nie można też zapomnieć o odpowiedniej wentylacji dachu.

Spis treści

1. Papa dachowa - rodzaje i najważniejsze cechy
2. Pokrycie dachu płaskiego nie tylko z papy
3. Pokrycie na dachy o niewielkim nachyleniu
4. Wentylacja dachu

Papa dachowa - rodzaje i najważniejsze cechy

Papa jest bardzo uniwersalnym, łatwo dostępnym, popularnym i niezbyt drogim materiałem, wykorzystywanym m.in. do pokrycia dachu. W przypadku dachu płaskiego potrzebne są przynajmniej trzy jej rodzaje: 

• paroizolacyjna – mająca wkładkę aluminiową, służącą do odseparowania wyższych warstw dachu od pary wodnej, która mogłaby migrować z ogrzewanych pomieszczeń pod stropem. Mocuje się ją do podłoża lepikiem. Jej grubość wynosi ok. 4 mm;
• podkładowa – pełniąca dwie ważne funkcje: osłanianie izolacji cieplnej z materiałów wrażliwych na ogień przed płomieniem palnika, którym zgrzewa się papę wierzchniego krycia, oraz zapewnienie lepszej szczelności. Jest to papa grubości 2–4 mm, modyfikowana SBS, z osnową poliestrową o gramaturze ok. 160 g/m³. Wśród pap podkładowych są też perforowane papy wentylacyjne, nie uszczelniające, tylko umożliwiające wydostawanie się pary wodnej i gazów spod pokrycia poprzez system kominków odpowietrzających; 
• wierzchniego krycia – to papa o grubości ok. 4,2–5,5 mm. Może być modyfikowana SBS i mieć osnowę poliestrową lub poliestrowo-szklaną o gramaturze 200–250 g/m³ albo w formie welonu szklanego o gramaturze ok. 100 g/m³. Charakterystyczną cechą jest posypka wierzchnia z kruszywa mineralnego, chroniąca przed uszkodzeniami mechanicznymi i promieniowaniem UV, a czasem też nadająca papie dekoracyjną barwę. Wolna od posypki jest jedna z krawędzi pasa, aby łatwo było można skleić go z sąsiednim pasem za pomocą zgrzewania. Wśród pap wierzchniego krycia są jednowarstwowe i dwuwarstwowe. Te pierwsze mogą tworzyć samodzielną izolację, drugie zapewnią szczelność tylko wtedy, gdy ułoży się je na papie podkładowej.

Obecnie prawie wszystkie papy są modyfikowane, czyli takie, których masa bitumiczna ulepszona jest przez dodatek elastomeru termoplastycznego SBS (styren-butadien-styren) lub termopastomeru APP (ataktyczny polipropylen). Ich zawartość w masie sięga od 3 do 15%, a im więcej, tym lepiej.

Papy modyfikowane SBS zachowują dużą elastyczność nawet w bardzo niskiej temperaturze (od –40°). Można je układać jesienią, a także zimą. Nadają się do łączenia z innymi rodzajami pap. Papy modyfikowane plastomerem APP polecane są na dachy o większym nachyleniu. Mają mniejszą wytrzymałość na niskie temperatury niż papy modyfikowane SBS. Zachowują elastyczność i izolacyjność w temperaturze od –15 do 150°C. Nie mogą być łączone z papami inaczej modyfikowanymi.

Najbardziej uniwersalne są papy modyfikowane OCB. Można je układać w temperaturze od –40 do 150°C.Papa jest od spodu zabezpieczona folią, żeby nie sklejała się w rolce. Przed użyciem folię tę usuwamy lub spala się ona podczas zgrzewania.

Wiele pap to bowiem papy termozgrzewalne, mocowane w efekcie rozgrzewania palnikiem bitumu na ich spodniej stronie. Zgrzewa się je całą powierzchnią lub tylko zakłady, czyli zachodzące na siebie krawędzie poszczególnych pasów. W sprzedaży są też papy samoprzylepne. Po zerwaniu folii ochronnej i ułożeniu na dachu samoczynnie przyklejają się do podłoża pod wpływem wysokiej temperatury.

Pokrycie dachu płaskiego nie tylko z papy

Pokrycie dachu płaskiego, droższe niż z papy, można wykonać także membrany z plastyfikowanego polichlorku winylu PVC-P lub membrany EVA (PVC z dodatkiem kredy). Układa się je jednowarstwowo, a do zgrzewania używa gorącego powietrza. Niestety, gdy są złej jakości, po kilkudziesięciu latach mogą zacząć się kruszyć. Bardzo trudno też naprawiać uszkodzenia takiego pokrycia, zazwyczaj więc pozostaje tylko jego wymiana.

Polecane są też membrany EPDM sprzedawane w postaci dużych płacht, co zdecydowanie ogranicza liczbę połączeń. EPDM to tworzywo wyjątkowo mocne, a jednocześnie bardzo elastyczne. Pod foliami lub membranami warto umieszczać najpierw warstwę rozdzielającą z grubej włókniny szklanej lub poliestrowej.

Ciekawymi produktami są pokrycia płynne, czyli gęste masy, które nakłada się na stare lub nowe podłoże. Po zastygnięciu osiągają wytrzymałość i elastyczność zbliżone do gumy. Nic nie zastąpi ich pod względem łatwości nanoszenia. Mogą to być płynne folie lub masy polimerowo-bitumiczne. Niektóre wymagają zbrojenia elastyczną matą poliestrową.

Przeczytaj również:

• Jakich płyt warstwowych użyć na pokrycie dachu hali?
• Blacha na dachu skośnym. Jakie są rodzaje i właściwości blach dachowych? Podstawowe zasady montażu

Pokrycie na dachy o niewielkim nachyleniu

Stropodachy i dachy o nachyleniu połaci do 12% można pokryć blachą płaską lub gontami bitumicznymi. Oba te produkty wymagają sztywnego poszycia, ale każdy innego rodzaju. Pod blachę robi się poszycie z desek mocowanych w sporym rozstawie – ok. 5 mm, a pod gonty konieczne jest poszycie z desek łączonych ściśle – na pióro i wpust – ze sklejki wodoodpornej albo z płyt drewnopochodnych MFP. Ponadto pod gontami, przy tak małym nachyleniu połaci, musi się znaleźć jedna warstwa papy podkładowej. Pod blachę żadna izolacja nie jest potrzebna, ew. można zastosować specjalną strukturalną matę separacyjną, ale jej funkcja sprowadza się tylko do zapewniania przepływu powietrza pod blachą, by pokrycie było należycie wentylowane, a w letnie dni także chłodzone.

Pokrycie dachu o małym nachyleniu nie jest zbyt wyeksponowane, więc nie musi być wykonane ze szlachetnej i ładnej blachy aluminiowej, cynkowo-tytanowej, czy tym bardziej miedzianej. Rachunek ekonomiczny skłania do użycia blachy stalowej, która zazwyczaj poddana jest obustronnemu cynkowaniu. Ilość ocynku na 1 m² powinna wynosić ok. 350 g. W droższych wersjach blacha pokrywana jest alucynkiem, czyli stopem cynku, aluminium i krzemu, uznawanym za dwukrotnie lepsze zabezpieczenie antykorozyjne. Większość blach powleka się jeszcze odpowiednią farbą nadającą im ładny wygląd i chroniącą dodatkowo przed rdzą. Kupić można także pokrycia z blach niepowlekanych. Mają one jednak mniejszą trwałość.

Wentylacja dachu

Zadaniem wentylacji dachu jest odprowadzenie pary wodnej mogącej się gromadzić pod pokryciem, a często też chłodzenie pokrycia, zwłaszcza mającego tendencję do nagrzewania się w upalne dni. 

Stropodach niewentylowany

Jak sugeruje jego nazwa, nie powinien wymagać wentylacji. Jest to jednak pogląd mylący. Owszem, w konstrukcji stropodachu pełnego nie przewiduje się odpowietrzenia pokrycia, ale w praktyce, zwłaszcza na budynkach mieszkalnych, jest projektowane i wykonywane. Mowa wówczas o stropodachu odpowietrzanym.

Para wodna może gromadzić się w warstwie ociepleniowej dachu płaskiego, a bierze się z ogrzewanych pomieszczeń pod dachem, w których panuje duża wilgotność, lub z drobnych nieszczelności pokrycia bądź obróbek blacharskich. Jeśli nie znajdzie ujścia spod izolacji z papy lub folii, będzie zwiększać swoją objętość, co skutkuje powstaniem na pokryciu bąbli albo odspojeniem się izolacji. Aby do tego nie dopuścić, parę i inne gazy gromadzące się między ociepleniem a papą podkładową odprowadzają na zewnątrz kominki wentylacyjne – ustawiane na warstwie paroizolacyjnej lub na termoizolacji, co jest możliwe wówczas, gdy papa ta nie jest przyklejona całą powierzchnią do podłoża. Jeden kominek wystarcza na 30–40 m² dachu. Każdy musi wystawać przynajmniej 20 cm ponad pokrycie.

Stosowana też bywa papa wentylacyjna z okrągłymi otworami. Kominki ustawia się wówczas na niej. Papę taką układa się bez klejenia i bez zakładów, a następnie zgrzewa do podłoża papę podkładową. Papa ta łączy się z podłożem poprzez otwory w papie wentylacyjnej. Wokół takich połączeń pozostaje jednak przestrzeń niewypełniona roztopionym bitumem, i to właśnie tamtędy mogą przemieszczać się powietrze i para, które wydostaną się ostatecznie kominkami oraz przez krawędzie pokrycia. Papa wentylacyjna nie jest wówczas uznawana za jeden ze składników układu dwuwarstwowego, tylko za produkt dodatkowy, użyty obok papy podkładowej i wierzchniego krycia.

Dostępne są też papy wentylacyjne wierzchniego krycia, które na spodzie mają równoległe, szerokie pasy z tworzywa nieroztapiającego się podczas zgrzewania. Papa dobrze trzyma się podłoża, a jednocześnie znajduje się pod nią system niezwiązanych z podłożem kanałów, którymi powietrze może w miarę swobodnie przepływać i osuszać połać. Przy zastosowaniu takiej papy na domu jednorodzinnym kominki wentylacyjne są zbędne. 

Stropodach wentylowany

Jeśli dach ma połacie o kącie nachylenia nie większym niż 10°, nie ma co liczyć, że wystąpi w nim zjawisko ciągu termicznego. Nie gwarantuje tego nawet graniczne dla dachów płaskich nachylenie 12°. Tu wentylacji sprzyjać będzie wyłącznie wiatr. Dostawać się będzie pod połać przez otwory wentylacyjne przygotowane w ścianach budynku. Ich powierzchnia powinna być większa niż 2% rzutu połaci dachowych. Przy takim rozwiązaniu na poddaszu nie powinno być żadnych ścian pełnych wydzielających zamknięte przestrzenie. Możliwe są jedynie ściany ażurowe.

Radosław Murat, Technik budowlany, dziennikarz, specjalista w dziedzinie budownictwa i remontów