Najczęściej popełniane błędy w realizacji dachów zielonych

Dobrze wykonane dachy zielone mają liczne zalety użytkowe, estetyczne i ekologiczne. Źle wykonane z kolei generują koszty. Dlatego tak ważne jest właściwe zaprojektowanie i realizacja poszczególnych warstw dachu zielonego.

Artykuł ekspercki Stowarzyszenia DAFA       

Skutki źle wykonanego dachu zielonego

Błędy wykonawcze przy budowie dachów zielonych mogą skutkować przeciekaniem, nadmiernym obciążeniem statycznym stropów, zniszczeniem dachu przez erozję wietrzną, zalegającą wodą, nieprawidłowym rozwojem roślinności, czy ogólnie nieprawidłowym funkcjonowaniem dachu.

W Polsce w konstrukcji dachu zielonego popularniejszy jest bardziej układ wielowarstwowy, dlatego też niniejszy artykuł opisuje ten właśnie rodzaj dachu zielonego. Przedstawione błędy, opisane w oparciu o funkcje poszczególnych warstw dachu, to tylko wybrane przykłady możliwych nieprawidłowości w projektowaniu i realizacji dachów zielonych.

1. Antykorzenność izolacji wodochronnej

W przypadku izolacji wodochronnej, którą planujemy zastosować na dachu lub tarasie zielonym koniecznie należy sprawdzić, czy jest to izolacja antykorzenna, czyli odporna na przerastanie korzeniami roślin. Producenci specjalistycznych materiałów do hydroizolacji dachów i tarasów zielonych mają certyfikaty zaświadczające, że dany materiał został przebadany pod tym względem zgodnie z metodologią opracowaną przez FLL (Stowarzyszenie Badania, Rozwoju i Kształtowania Krajobrazu) i opisaną w „Wytycznych do projektowania, wykonywania i pielęgnacji dachów zielonych – wytycznych dla dachów zielonych”, która stała się podstawą Europejskiej Normy DIN EN 13948 („Elastyczne wyroby wodochronne – Wyroby asfaltowe z tworzyw sztucznych i kauczuku do pokryć dachowych – Określenie odporności na przerastanie korzeniami”).
Tego typu badania są długotrwałe (trwają 2 lub 4 lata) i kosztowne, dlatego specjalistyczne materiały do hydroizolacji odporne na przerastanie korzeniami roślin są droższe od materiałów, które nie przeszły tego typu badań i nie mają certyfikatu potwierdzającego antykorzenność. Jeżeli hydroizolacja nie jest antykorzenna, korzenie roślin z upływem czasu przerastają przez powłoki hydroizolacji, dziurawiąc ją, co w efekcie powoduje przeciekanie dachu.
Jeśli zastosowana na dachu lub tarasie izolacja wodochronna nie spełnia tych wymagań, należy zastosować dodatkowo folię antykorzenną.

2. Warstwa ochronna

Jej funkcją jest ochrona izolacji wodochronnej przed uszkodzeniami mechanicznymi. Brak warstwy ochronnej na dachu zielonym może doprowadzić do uszkodzenia mechanicznego hydroizolacji, a w konsekwencji do przeciekania dachu.

3. Warstwa drenażowa

Drenaż powinien być odpowiednio dobrany pod kątem skuteczności i wydajności w odprowadzaniu wody, jak również pod kątem kumulacji wody na potrzeby wegetacji. Materiał, z którego wykonany jest drenaż powinien spełniać parametry obciążeniowe wynikające z grubości warstwy substratu oraz roślinności użytej na dachu i powinien być wydajny w zakresie odprowadzania wody. Konstrukcja drenażu musi umożliwiać stałe odprowadzanie określonej ilości wody z warstwy substratu.
Zdarza się, że firma wykonawcza czy podwykonawcza, szukając oszczędności, stosuje zamienniki materiałów specjalistycznych, które zaplanował w projekcie architekt. Są one co prawda tańsze, ale i gorszej jakości. Nie pełnią one często założonych funkcji i niszczą pozostałe warstwy dachu czy tarasu, przynosząc realne straty.
Typowym przykładem takiej pozornie korzystnej finansowo zamiany jest używanie jako drenażu folii kubełkowej, która jest przeznaczona tylko do odwodnienia pionowego, czyli np. do fundamentów. Użycie folii kubełkowej w funkcji „drenażu” na dachu płaskim, np. pod zieleń intensywną, skutkuje pozbawieniem dachu funkcji drenującej, ponieważ folia kubełkowa jest mało odporna na nacisk i ulega zgnieceniu.
Konsekwencje źle wykonanej warstwy drenażowej na bazie drenaży, które są przypadkowo stosowanymi materiałami budowlanymi, które nie są przeznaczone do realizacji dachów zielonych, mogą być następujące: duże obciążenia mogą spowodować deformację drenaży, co wyklucza ich właściwe funkcjonowanie i prowadzi do zalegania wody na dachu; drenaż, który nie jest zaprojektowany do budowy dachów zielonych może podczas eksploatacji się zatykać (otwory odprowadzające wodę są zbyt małe, znajdują się w niewłaściwych miejscach), drenaż nie ma właściwej pojemności wodnej.
Firmy projektujące i wykonujące specjalistyczne drenaże dla dachów zielonych mają ich szeroki wybór w zależności od zastosowania o różnej pojemności wodnej, o wysokości od 2,5 cm do 6 cm w zależności od rodzaju roślinności, która ma być posadzona na dachu. Oferują również drenaże o podwyższonej retencji wodnej, spowalniające spływ wody z dachu.

4. Brak nadstawek rewizyjnych nad wpustami

Często spotykanym błędem na dachach zielonych jest brak specjalistycznych nadstawek rewizyjnych, umożliwiających dostęp do wpustu dachowego, a także filtrujących wodę odprowadzaną z dachu do wpustu. Można też spotkać tego typu realizacje dachów i tarasów zielonych, gdzie  wpusty w ogóle nie mogą pełnić swojej funkcji, ponieważ są zabudowane pozostałymi warstwami dachu zielonego. Dla przykładu na poniższym zdjęciu wpusty zostały zabudowane warstwą ochronną, drenażami, włókniną filtracyjną i substratem – prace naprawcze polegały na odszukaniu wpustów, wycięciu otworów w poszczególnych warstwach, odsłonięciu wpustów i montażu nadstawek rewizyjnych.

5. Warstwa filtracyjna

Warstwa filtracyjna powinna być wykonana z włóknin o wysokiej wodoprzepuszczalności, aby nie ulegała zatykaniu. Zatkanie warstwy filtracyjnej prowadzi do spiętrzania się na niej wody, co ma negatywny wpływ na wegetację.

6. Substraty

Dostawcy materiałów do dachów zielonych wypracowali specjalistyczne substraty dostosowane do parametrów różnych typów dachów. Zastosowanie specjalistycznych substratów gwarantuje prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych typów dachów zielonych - np. substrat ekstensywny, intensywny, podkładowy, trawnikowy, czy lekki.

Substraty dachowe mają decydujący wpływ na zieleń i wieloletnie funkcjonowanie dachu czy tarasu zielonego. Źle dobrany substrat, substrat o zbyt niskiej jakości, który nie spełnia wymagań wytycznych FLL lub zastosowanie ziemi z wykopu może spowodować znaczne szkody i straty.
Przeciwko zastosowaniu na dachu ziemi z wykopu lub substratu o zbyt niskiej jakości przemawiają dość przekonujące argumenty.

• Przede wszystkim ciężar – ziemia pozyskiwana z wykopu niejednokrotnie waży dwa razy tyle, co specjalne substraty, obciążając nadmiernie konstrukcję dachu.
• Wodoprzepuszczalność – ziemie ilaste i gliniaste charakteryzują się takimi parametrami wodoprzepuszczalności, które nie odpowiadają wymaganiom wytycznych dla dachów zielonych. Następstwem jest stagnacja wody i nierównomierne zaopatrzenie w wodę dla roślinności, co powoduje wymieranie roślin. 
• Węglany – zbyt duże wartości węglanów zawartych w ziemi mogą doprowadzić do zamulenia (zakamieniania) systemu drenażowego na dachu. 
• Niepożądana roślinność – wraz z ziemią z wykopu na dach nanoszone są szybko odrastające części korzeni i kłączy, kawałki pędów oraz nasiona niepotrzebnych roślin (chwastów), co psuje zamierzony efekt estetyczny na dachu lub tarasie. Aby się ich trwale pozbyć, potrzebny jest duży nakład kosztów i pracy.

7. Brak opasek żwirowych

Opaski żwirowe są koniecznym elementem dachu zielonego. Pełnią funkcję balastującą dach w strefach, w których siły ssące wiatru są największe. Poprawiają funkcję drenażową. W przypadku pożaru zabezpieczają dach przed rozprzestrzenianiem się ognia. Są stosowane wokół urządzeń, wyłazów na dach, świetlików i wpustów dachowych.
Niewłaściwe zaprojektowanie i wykonanie zielonego dachu może skutkować złym funkcjonowaniem, a nawet zniszczeniem dachu przez wiatr – tzw. erozję wietrzną dachu.