Lukarna i wole oko (film)
Urozmaiceniem konstrukcji dachu są liczne detale architektoniczne, takie jak okna połaciowe, ozdobne lukarny oraz cieszące się dużą popularnością wole oka.
Lukarna to pionowe okno dachowe, najczęściej o dwuspadowej konstrukcji, gdzie dwie połacie schodzą się ze sobą w kalenicy. Rzadziej spotykana jest lukarna jednospadowa, w przypadku której występuje tylko jedna połać o niskim kącie nachylenia (jednak trzeba pamiętać, że kąt nachylenia połaci lukarny nie może być mniejszy niż minimalny kąt nachylenia połaci podawany przez producenta dla danego typu dachówki). Natomiast wole oko to odmiana lukarny o półowalnym kształcie, którą wyróżnia płynne przejście pomiędzy płaszczyzną dachu a wypukłością okna. Wykonanie lukarny jest trudnym zadaniem dla dekarza, natomiast wole oko to prawdziwe wyzwanie, nawet dla najbardziej doświadczonych wykonawców. Wymaga takiego dopasowania i ułożenia poszczególnych dachówek, by uniemożliwić przedostawanie się wody pod warstwę dachówek i nie dopuścić do przeciekania dachu oraz takiego rozstawu łat, by harmonijnie wkomponować wole oko w całość płaszczyzny dachu.
Podstawowe zasady budowy lukarny i wolego oka
Nie każdy dach nadaje się do ułożenia lukarny czy wolego oka, jeżeli chcemy zastosować dachówki zakładkowe. Zależy to między innymi od długości połaci dachowej i kąta nachylenia dachu. Przy układaniu wolego oka z wykorzystaniem dachówki zakładkowej średniego formatu (np. FLEMING) musimy zachować proporcję minimum 8:1. Proporcja ta oznacza stosunek długości podstawy do wysokości, czyli jeśli okno dachowe w formie wolego oka ma wysokość 1 m, to jego podstawa musi wynosić minimum 8 m. Warto dodać, że wybór dachówki o niewielkich wymiarach ułatwi prace dekarskie oraz pomoże zagwarantować lepszą szczelność dachu. Na łuku wolego oka należy przykręcić wszystkie za pomocą wkrętów, co zapobiegnie ich obsuwaniu.
Prace ciesielskie
Odpowiedniego przygotowania wymaga również konstrukcja więźby dachowej, którą powinien wykonać cieśla. Należy pamiętać o tym, że poddasze przy wolim oku jest najczęściej użytkowe. Przygotowanie więźby dachowej wymaga wykonania krążyn, najczęściej z klejonego, wielowarstwowego drewna. Potrzebne będzie tu doświadczenie w budowie klasycznych więźb ciesielskich, czyli nie na łączniki metalowe, ale na tradycyjny piórowpust.
Prawidłowo wykonana konstrukcja dachu gwarantuje, że przejście między płaszczyzną dachu a wolim okiem jest łagodne i nie wymaga dodatkowych elementów uszczelniających. Prawidłowe wykonanie oznacza w tym przypadku, że łuk zewnętrzny oraz dwa łuki wewnętrzne są odpowiednio wymierzone i dobrane do rodzaju dachówek – zależą od tego, czy stosujemy dachówki zakładowe węższe czy szersze. Musimy zachować odpowiednią geometrię, dlatego tak ważne dla prawidłowego wykonania wolego oka jest przygotowanie ciesielskie.
Autor: Röben
Na dachu mogą być dwie lukarny...
Autor: Röben
Lukarna niejedno ma imię
Rozwiązania nie dla każdego dachu
W odróżnieniu od okna połaciowego, dzięki lukarnie zwiększa się przestrzeń użytkowa poddasza. Nie poleca się jednak budowania lukarny, gdy kąt nachylenia dachu jest mały, ponieważ jej płaszczyzna jest wtedy bardzo wydłużona. Co więcej, przy małym kącie nachylenia powierzchni dachowej, długość od załamania lukarny do pionu jest bardzo duża, a powierzchnia, którą uzyskujemy dzięki lukarnie, znacznie się zmniejsza. Strefa o wysokości 1,9 m jest w znacznej odległości od okapu. Z tego względu bardzo ważne jest dobranie rozwiązań takich jak lukarny i wole oka do kształtu i rozmiarów dachu.
