Spis treści
Jak są zbudowane rolety?
Rolety, nazywane równorzędnie żaluzjami zwijanymi, wchodzą w skład wyodrębnionej grupy otworowych wyrobów budowlanych, instalowanych od strony zewnętrznej i wewnętrznej, w celu zakrycia i/lub dodatkowej ochrony otworu w budynku, już wyposażonego w okno.
Stanowią wyroby ochraniające okna przed niekorzystnym działaniem promieni słonecznych i umożliwiające regulację nasłonecznienia pomieszczeń.
Mają także wpływ na polepszenie warunków termicznych i akustycznych oraz możliwość zwiększenia odporności na włamanie. Wyjaśnić należy, iż nie ma wyrobów otworowych, w tym rolet, w pełni uniemożliwiających włamanie (tzw. antywłamaniowych), gdyż dysponujący odpowiednio długim czasem działania włamywacz, wyposażony w stosowny sprzęt, jest zdolny pokonać każde zabezpieczenie.
Zasadniczym elementem rolety jest kurtyna, składająca się ze sztywnych, wzajemnie połączonych ze sobą przegubowo poziomych listew, przemieszczających się w dwóch prowadnicach. Wciąganie kurtyny następuje w wyniku jej zwijania na wał (rurę), który jest wprawiany w ruch przy pomocy napędu.
Kolejnymi elementami typowej rolety są: skrzynka z pokrywą rewizyjną, w której jest zainstalowany wał nawojowy wyposażony w łożyska, prowadnice z uszczelkami, listwa końcowa z uszczelką oraz napęd ręczny albo mechaniczny.
Napęd ręczny stanowi wciągarka ręczna, w której mechanizm sterujący składa się z obracanego bębna i ręcznego pokrętła, co umożliwia nawijanie sznura, linki lub łańcuszka, powodując ruch kurtyny w górę albo w dół. Stosowany jest także mechanizm z korbą ręczną, składający się z przekładni przyłączonej do osi, wałka napędowego, pręta obrotowego i pokrętła korby, której obrót powoduje ruch kurtyny. W każdym napędzie ręcznym listwa końcowa powinna mieć ogranicznik.
Z kolei element napędowy w urządzeniach mechanicznych rolet stanowi siłownik elektryczny, składający się z silnika i przekładni. Ponadto w skład napędu zazwyczaj wchodzą: wałek napędowy, pierścień ustalający i przełącznik.
Jak dzielimy rolety zewnętrzne?
Podstawowy podział rolet wynika ze sposobu montażu i kształtuje się następująco:
- Rolety zewnętrzne natynkowe/elewacyjne – są to standardowe wyroby, które można w dowolnym momencie zamontować na elewacji lub we wnęce okiennej istniejącego budynku. Skrzynka rolety jest widoczna nad oknem, lecz można ją dostosować do wyglądu elewacji przez odpowiedni kształt i kolor.
- Rolety nakładane – wyrób nakłada się bezpośrednio na nieobsadzone jeszcze okno, a następnie razem z nim montuje we wnęce okiennej, tworząc jednolitą całość. Rolety zewnętrzne nakładane są zdecydowanie mniej widoczne na elewacji.
- Rolety podtynkowe – skrzynka rolet podtynkowych jest całkowicie niewidoczna od strony zewnętrznej, stanowiąc element elewacji budynku. Ponadto w znacznym stopniu ogranicza straty ciepła, zwiększając jednocześnie ochronę akustyczną.
- Rolety nadprożowe (w systemie RKS) – stanowią najbardziej zaawansowany technicznie i estetycznie wyrób. Skrzynkę rolety montuje się w nadprożu okna już na etapie wznoszenia budynku. Zazwyczaj jest wykonana z twardego styropianu ze stalowym zbrojeniem, a wszystkie jej elementy są ukryte.
Biorąc pod uwagę odporność na włamanie, wyróżnia się:
- rolety standardowe o nieokreślonej odporności na włamanie, które mogą działać odstraszająco na złodziei, nie stanowią jednak odpowiednio skutecznej ochrony. Standardowe rolety nie mają żadnych dodatkowych zabezpieczeń antywłamaniowych, przez co przy pewnym wysiłku można je sforsować,
- rolety o zwiększonej odporności na włamanie, cechujące się wzmocnioną konstrukcją, w tym prowadnic i listew kurtyny wykonanych z grubszych i trwalszych materiałów.
Jakie wymagania muszą spełnić rolety zewnętrzne? Klasyfikacja rolet
Rolety zewnętrzne są objęte zharmonizowaną normą wyrobu PN-EN 13659:2015 Żaluzje łącznie z żaluzjami listewkowymi zewnętrznymi – Wymagania eksploatacyjne łącznie z bezpieczeństwem. Norma zawiera wymagania dotyczące żaluzji zwijanych (przy czym podaje drugą nazwę – rolety) przeznaczonych do zewnętrznego zamontowania w budynkach. Uwzględnia również znaczące zagrożenia dotyczące montażu, transportu, instalowania, działania oraz konserwacji.
Jako najistotniejsze wymienić można następujące wymagania:
- odporność na obciążenie wiatrem i śniegiem,
- siła operacyjna,
- niewłaściwe użytkowanie,
- trwałość mechaniczna,
- odporność na uderzenia,
- opór cieplny,
- bezpieczeństwo użytkowania.
Z zapisów ww. normy wynika, że najważniejszym parametrem charakteryzującym roletę jest jej odporność na obciążenie wiatrem. Stanowi ją zdolność do wytrzymywania określonych obciążeń symulujących działanie wiatru o ciśnieniu dodatnim lub ujemnym. Jednocześnie zawiera klasyfikację tej odporności, określanej progowym ciśnieniem próbnym, przedstawioną w tabelce 1.
| Klasy | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 |
| Ciśnienie próbne nominalne p (N/m2) | < 50 | 50 | 70 | 100 | 170 | 270 | 400 |
| Ciśnienie próbne bezpieczne 1,5 p (N/m2) | <75 | 75 | 100 | 150 | 250 | 400 | 600 |
i
Norma nie określa wymagań w zakresie odporności na włamanie, lecz jak już powyżej stwierdzono, występują konstrukcje rolet o takiej charakterystyce. Jest to właściwość polegająca na stawianiu oporu próbom siłowego wejścia do chronionego pomieszczenia, z użyciem siły fizycznej oraz za pomocą określonych z góry narzędzi.
Wymagania z nią związane zawiera grupa norm od PN-EN 1627 do PN-EN 1630, a najważniejszą z nich jest norma PN-EN 1627:2021-11 Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje – Odporność na włamanie – Wymagania i klasyfikacja. Z tytułu normy wynika, że dotyczy także rolet, a wymagania dla nich obejmują wytrzymałość mechaniczną w zakresie obciążeń statycznych (np. ugięcie prowadnicy, podnoszenie kurtyny, zazębienie listew), dynamicznych (uderzenie udarowe) oraz odporności na próby włamania ręcznego.
Rolety o deklarowanej klasie odporności na włamanie powinny być klasyfikowane według jednej z sześciu klas odporności, określonych w normie PN-EN 1627:2021-11. Klasyfikacja odporności jest oparta głównie na czasie potrzebnym do sforsowania danego wyrobu otworowego. Klasy odporności od RC 1 do RC 3 są przewidziane dla metod ataku kojarzonych z włamywaczami przypadkowymi, stosującymi niezbyt wysoką siłę, używając zwyczajne narzędzia ręczne lub środki do wyważenia. Klasy odporności od RC 4 do RC 6 kojarzy się z włamywaczami doświadczonymi i profesjonalnymi, używającymi narzędzi o dużej mocy, w tym ręcznych z napędem do jednoosobowego użytku.
Zazwyczaj producenci rolet zewnętrznych deklarują, że ich wyroby cechują się klasą odporności na włamanie:
- RC 1 – nieokreślony czas oporu, zapewniona jest tylko podstawowa ochrona przed włamaniem przy użyciu małych, prostych narzędzi i siły fizycznej (kopanie, napierania barkiem itp.),
- RC 2 – czas oporu wynosi 3 min., a gwarantowana jest ochrona przed sforsowaniem przy zastosowaniu prostych narzędzi jak wkrętak, szczypce, klin itp., oraz małej piły ręcznej,
- RC 3 – czas oporu wynosi 5 min., i wytrzymują siłowe uzyskania dostępu przy użyciu łomu stalowego, dodatkowego wkrętaka, młotka, wybijaka i mechanicznych narzędzi do wiercenia.
Dodać jeszcze można, iż niektórzy z producentów oferują na specjalne zamówienie wykonawstwo rolet w wyższych klasach odporności na włamanie, jak RC 4, a nawet RC 5.
Polecamy:
- Izolacyjność akustyczna drzwi – jak konstrukcja i materiały wpływają na akustykę drzwi?
- Szkło budowlane i jego funkcje w architekturze
- Okna, które zatrzymują hałas – przewodnik po dźwiękoszczelnych rozwiązaniach. Czym charakteryzują się okna dźwiękoszczelne?
Bezpieczeństwo użytkowania rolet
Rolety są urządzeniami powszechnie stosowanymi w budynkach mieszkalnych, urzędach itp., w związku z czym powinny gwarantować bezpieczne ich użytkowanie. Wszystkie więc elementy, z którymi może mieć kontakt użytkownik rolet, nie powinny wykazywać żadnych ostrych lub wystających krawędzi, a występujące na ruchomych częściach rolet w wysokości mniejszej niż 2,5 m, powinny być zaokrąglone.
W roletach z napędem mechanicznym występują znaczące zagrożenia typu maszynowego, które wymagają działań eliminujących lub zmniejszających ryzyko ich wystąpienia. W związku z tym ich rozwiązanie konstrukcyjne powinno m.in. ograniczać lub eliminować możliwość zgniecenia, a w przypadku zagrożenia zapobiegać styczności z obszarem niebezpiecznym poprzez zastosowanie osłon lub ograniczenie wywieranych sił statycznych do wartości niższej niż 150 N.
Ponadto rolety z napędem powinny spełniać wymagania z zakresu zagrożeń elektrycznych i uniemożliwiać dotknięcie przez człowieka części rolety będących pod napięciem elektrycznym bezpośrednio lub pośrednio w wyniku uszkodzenia. Napędy elektryczne powinny być zgodne z wymaganiami stosownych norm, dotyczących elektrycznego sprzętu do użytku domowego i podobnego w odniesieniu do bezpieczeństwa użytkowania.
Certyfikacja rolet zewnętrznych
Certyfikacją określany jest zespół działań umożliwiających legalne wprowadzanie do obrotu lub udostępnianie na rynku krajowym wyrobów budowlanych, w tym rolet. Działania powinny się odbywać według zasad określonych w Ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz.U. 2021 poz. 1213). Znajduje się w niej m.in. postanowienie, iż wyrób budowlany objęty normą zharmonizowaną (a tak jest w przypadku rolet) może być wprowadzony do obrotu wyłącznie zgodnie z przepisami Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiającego zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylającego Dyrektywę Rady 89/106/EWG.
Zgodnie z tym dokumentem, producent na podstawie ocen i weryfikacji stałości właściwości użytkowych wyrobu, przeprowadzonych w ramach stosownego systemu oceny zgodności, wystawia deklarację właściwości użytkowych.
Rolety obowiązuje system 4, w którym producent:
- przeprowadza ocenę właściwości użytkowych wyrobu na podstawie badań, obliczeń, opisowej dokumentacji (może także zlecić do laboratorium przeprowadzenie takiej oceny),
- wdraża zakładową kontrolę produkcji.
Producent sporządzając deklarację właściwości użytkowych przyjmuje na siebie odpowiedzialność za zgodność wyrobu z zadeklarowanymi w ten sposób właściwościami użytkowymi, w odniesieniu do zastosowanych w zharmonizowanej normie.
Deklaracja zawiera kod identyfikacyjny wyrobu, zamierzone zastosowanie, nazwę producenta, system stałości właściwości użytkowych, numer normy i deklarowane właściwości użytkowe. Po sporządzeniu ww. deklaracji, producent umieszcza na wyrobie oznakowanie CE w sposób czytelny i trwały oraz dwie ostatnie cyfry roku, nazwę i adres producenta, kod identyfikacyjny wyrobu, nr deklaracji i poziom lub klasę zadeklarowanych właściwości użytkowych.
W przypadku rolet zewnętrznych podstawową właściwość użytkową stanowi odporność na obciążenie wiatrem i producent jest zobowiązany do zadeklarowania jej klasy. Producenci rolet o określonej odporności na włamanie powinni, oprócz ww. klasy obowiązkowej właściwości, zadeklarować także klasę odporności na włamanie, potwierdzonej stosownymi badaniami w akredytowanym laboratorium.
Rolety zewnętrzne o wzmocnionej konstrukcji
Określony poziom odporności na włamanie rolety osiągnąć można poprzez wzmocnienie jej konstrukcji. Polega to głównie na wprowadzeniu do rozwiązań konstrukcyjno-materiałowych rolet bardziej wytrzymałych elementów oraz mechanizmów uniemożliwiających ich otwarcie od zewnątrz.
Kluczowymi elementami rolet gwarantującymi uzyskanie odporności na włamanie najczęściej deklarowanych klas RC 2 i RC 3 są:
- listwy kurtyny – wykonane z ekstrudowanych aluminiowych kształtowników o zwiększonej grubości i wypełnione utwardzonym materiałem (np. żywicą), co polepsza sztywność i stabilność oraz odporność na uderzenia,
- prowadnice – o zwiększonej grubości ścianek i szerokości lub wykonane z kształtowników stalowych, uniemożliwiające odgięcie oraz wyciągnięcie listew kurtyny,
- mechanizm blokujący – zainstalowany w dolnej części rolety, o konstrukcji zapobiegającej ręczne podniesienie zamkniętej kurtyny,
- listwa dolna – wzmocniona konstrukcja, zapewniająca odpowiednią sztywność i stabilność całej kurtyny,
- wieszaki – o sztywnej konstrukcji, uniemożliwiającej wypięcie kurtyny z rury nawojowej.
Skuteczność zwiększonej odporności na włamanie rolety w dużej mierze jest także zależna od prawidłowo wykonanego montażu. Szczególnie istotne jest właściwe zakotwienie prowadnic i skrzynki oraz wyregulowanie mechanizmów. W związku z tym zaleca się ich wykonywanie przez doświadczonych fachowców.
Literatura:
- Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) nr 305/2011
- Ustawa o wyrobach budowlanych z dnia 16.04.2004 r.
- Normy PN-EN
- Materiały informacyjne firmy Aluprof
- Przejdź do galerii: Podwójne fasady szklane. Rola fasady w wentylacji pomieszczeń
