Jakie są nowoczesne okna? Materiały, parametry i stosowane technologie

Okna są nie tylko elementem funkcjonalnym w budynku, lecz także istotnym detalem estetycznym, wpływającym na ogólny wygląd i efektywność energetyczną obiektu. Współczesna produkcja stolarki łączy zaawansowane, ale i zrównoważone technologie z atrakcyjnym wzornictwem, wyznaczając nowe kierunki rozwoju branży. Jakie zatem są nowoczesne okna? Z czego mogą być wykonane i jakie mają parametry?

Spis treści

1. Z jakich materiałów mogą być profile okienne? Budowa profili
2. Przeszklenia
3. Najważniejsze parametry techniczne okien
4. Okna do zadań specjalnych
5. Nowoczesne rozwiązania i design okien

Z jakich materiałów mogą być profile okienne? Budowa profili

Profile okienne są kluczowym elementem każdego okna, wpływającym na jego wydajność termiczną, akustyczną oraz estetykę. Mogą być one wykonane z różnych materiałów, takich jak PVC, aluminium czy drewno bądź ich połączenie, a wybór zależy zarówno od indywidualnych preferencji inwestorów, jak i wymagań projektowych.

PVC

Polichlorek winylu to jeden z najpopularniejszych materiałów wykorzystywanych w produkcji okien. Wykonane z niego profile charakteryzują się wysoką izolacyjnością termiczną i akustyczną, trwałością oraz łatwością w utrzymaniu czystości. Cechy te uzyskuje gotowy wyrób, a wpływ na nie ma odpowiednia konstrukcja elementów. Profile z PVC mają budowę komorową, zwykle jest ich pięć, ale na rynku są dostępne rozwiązania nawet z większą liczbą. Przyjęło się, że im więcej komór, tym lepsza izolacyjność rozwiązania, lecz nie jest to wyznacznikiem – znaczenie ma również głębokość profilu. Większa liczba komór ma również wpływ na sztywność konstrukcji, dlatego aby miała odpowiednie wartości, producenci stosują wzmocnienia. Zwykle są to kształtowniki stalowe, choć należy zauważyć, że stanowią one słaby punkt pod względem termoizolacyjności.

Na rynku są dostępne profile z wzmocnionym włóknem szklanym termoplastem zastępującym stal, co pozwala uzyskać zdecydowanie lepsze właściwości izolacji cieplnej przy tych samych mechanicznych właściwościach okna (U_f = 0,94 W/(m²K) przy standardowej głębokości zabudowy 70 mm). Technologią, która również poprawia stabilność stolarki, jest wklejanie pakietów szybowych – tu szyba staje się elementem konstrukcyjnym okna. Polepsza ona też właściwości cieplne i akustyczne, stanowi dodatkowe zabezpieczenie przed włamaniem, a także umożliwia wykorzystanie smuklejszych profili.

Kolejnym elementem wpływającym na współczynnik przenikania ciepła okien jest zastosowanie dodatkowej izolacji w wewnętrznych komorach profili. Jedną z metod jest ich wypełnianie materiałem izolacyjnym przed docięciem elementów, a w nowszej technologii wtłacza się go do uprzednio zgrzanych elementów ram okiennych (piana poliuretanowa, zwiększając swoją objętość, wypełnia całkowicie przestrzeń ram okiennych aż po narożniki). O izolacyjności cieplnej okien decyduje również zastosowany system uszczelek – nowoczesne okna PVC są wyposażone w uszczelki przylgowe, przyszybowe oraz dodatkową środkową.

Profile PVC są dostępne w wielu kolorach i strukturach. Mogą być barwione w masie, wykończone foliami lub lakierowane. Najbardziej popularne pozostają okleiny imitujące barwę i strukturę drewna, na kolejnym miejscu plasują się kolory antracytowe, bazaltowe oraz różne odcienie szarości (okleiny dostępne są w kolorach z palety RAL). Nowością na rynku są powłoki bardzo wiernie odzwierciedlające powierzchnię aluminiową.

PVC z aluminium

Na rynku są również dostępne rozwiązania, w których profil PVC ma nakładkę aluminiową, co zwiększa wytrzymałość okien, np. na wpływ negatywnych czynników zewnętrznych, odporność na uszkodzenia mechaniczne oraz parametry cieplne. W rozwiązaniu tym w dużej mierze chodzi o możliwości estetyczne – nakładki aluminiowe gwarantują uzyskanie nowoczesnego wykończenia, jak choćby eleganckiego wyglądu okien aluminiowych. Mowa tu zarówno o możliwości lakierowania, malowania proszkowego i anodowania zewnętrznych powierzchni, doborze dowolnego koloru z palety RAL, stosowaniu struktur dekoracyjnych (np. drewnopodobnych), jak i formowaniu kształtu nakładek, np. skrzydła okienne mogą być zlicowane z ramą.

Okna PVC z nakładką aluminiową stanowią również kompromis między korzystną ceną a nowoczesnym designem okien aluminiowych. Stosując to rozwiązanie w miejscach, gdzie nie jest wymagane aluminium ze względu na rozwiązania konstrukcyjne, można obniżyć koszty inwestycyjne przy jednoczesnym zachowaniu spójności aranżacyjnej.

Drewno

Profile okien drewnianych są wytwarzane z drewna klejonego warstwowo. Zwykle to cztery grube warstwy dobierane tak, by układ słojów w poszczególnych warstwach był naprzemienny, co zapobiega odkształcaniu się elementów. Ponadto charakteryzuje je wysoka wytrzymałość, sztywność, odporność na wilgoć i wodę.

Oferowane są również okna z profili klejonych z drewna o różnej twardości. Zewnętrzne warstwy są wykonane z twardszego drewna, a wewnętrzne – z miękkiego, o lepszych właściwościach termoizolacyjnych. Materiałem na klejonkę jest przeważnie tarcica sosnowa, choć stosuje się również drewno dębowe, świerkowe oraz gatunki egzotyczne. Większość odpowiedzialnych producentów wykorzystuje drewno z certyfikatem FSC (z ang. Forest Stewardship Council), co znaczy, że pochodzi ono z właściwie zarządzanych lasów.

Producenci stosują różnorodne metody impregnacji i zabezpieczania drewna przed szkodliwym wpływem wilgoci, owadów czy grzybów. Profile drewniane pokrywane są kilkoma warstwami ekologicznych lakierów, a czasem również farbami, co pozwala uzyskać wyższą trwałość i zabezpiecza je przed działaniem niekorzystnych warunków atmosferycznych. Dzięki temu okna te zachowują swoje walory estetyczne przez wiele lat, minimalizując jednocześnie konieczność konserwacji.

Powłoki są przeważnie transparentne, ale można wybarwić okno w odcieniach bieli, brązu czy w ciemnych kolorach z zachowaniem struktury drewna. Dodatkową opcją jest pomalowanie okien w barwach z palety RAL, profile charakteryzuje wówczas jednolita tonacja, bez widocznego rysunku drewna.

Okna drewniane mogą być wykonane z profili z ram pełnych, ze szczelinami oraz z komorami wypełnionymi materiałem termoizolacyjnym. Najczęściej jest to pianka poliuretanowa umieszczona w środkowej części profilu, stosowane są również wkłady ze styropianu, aerożelu oraz purenitu.

Przeczytaj również:

• Szeroki widok na taras. Konstrukcje okien i drzwi tarasowych przesuwnych
• Co zrobić ze starymi plastikowymi oknami? Recykling okien PVC
• Okienne pakiety szybowe. Jakie mogą mieć funkcje? Ważne parametry szkła

Drewno z aluminium

Okna drewniano-aluminiowe to doskonałe rozwiązanie dla tych, którzy poszukują harmonii między naturalnym pięknem drewna a nowoczesnymi osiągnięciami technologicznymi aluminium. Konstrukcja tych profili łączy w sobie najlepsze cechy obu materiałów, oferując użytkownikom okna o bardzo dobrych parametrach technicznych. Budowa tego typu okien składa się z dwóch głównych warstw – drewnianej i aluminiowej. Drewno stanowi warstwę wewnętrzną, nadając oknom naturalny urok i bardzo dobre właściwości izolacyjne. Zewnętrzna warstwa aluminiowa pełni rolę osłony, chroniąc okno przed warunkami atmosferycznymi, a jednocześnie dodając mu trwałości i stabilności.

Dostępne są różne kształty nakładek aluminiowych, które wpływają na wygląd okna – skrzydło może mieć tradycyjny wygląd i nie być zlicowane z ramą, tworzyć wizualnie jedną płaszczyznę z mocno zaznaczonym pośrodku rantem lub być ukryte, uzyskując efekt wizualny jednej ramy, jak w przypadku stałego szklenia.

Konstrukcja takiego okna bywa uzupełniana o izolatory termiczne z pianki, które przylegają do ramy drewnianej na całej jej powierzchni albo wypełniają szyny w profilu aluminiowym. Zmienia on rozkład temperatur w okolicy ramy i jednocześnie poprawia jej właściwości termoizolacyjne. Takie okno wyposażone w trzykomorowy pakiet szybowy o U_g wynoszącym nawet 0,3 W/(m²K) osiąga U_w < 0,7 W/(m²K) dla okna referencyjnego. Rozwiązania tego typu charakteryzuje również lepsza izolacyjność akustyczna. Oprócz izolacji z pianki wykorzystuje się także materiał izolacyjny na bazie spienionego PS, zbliżony parametrami do drewna, który cechuje się wysoką wytrzymałością i sztywnością. Cechy te pozwalają na montaż nakładek bezpośrednio na nim za pomocą śrub.

Aluminium

Aluminium to lekki materiał, odporny na korozje, a jego duża plastyczność sprawia, że może być obrabiane na wiele sposobów. Pozwala to na wykonywanie stolarki w nietypowych kształtach i rozmiarach, co sprawia, że ma większe możliwości konstrukcyjne niż PVC i drewno. Na te ostatnie ma również wpływ wysoka wytrzymałość tego materiału, która umożliwia konstruowanie okien wielkoformatowych o rozmiarach dochodzących do kilku metrów i montaż bardzo ciężkich pakietów szybowych.

Profile aluminiowe, podobnie jak te z PVC, mają budowę komorową – w zależności od systemu, może być ich trzy, cztery bądź pięć. W celu osiągnięcia odpowiednich właściwości związanych z termoizolacyjnością okna producenci stosują różnego rodzaju przekładki termiczne (najczęściej ich przekrój przypomina literę omega, co dodatkowo poprawia ich statykę i ułatwia odwodnienie), wkłady izolacyjne (głównie w środkowych komorach, mogą być wykonane z pianki, EPS lub aerożelu), izolatory profilowane (które dodatkowo zwiększają sztywność profili okiennych) oraz specjalne uszczelki (najczęściej z kauczuku syntetycznego EPDM, oferowane są również dwukomponentowe).

Na rynku dostępne są również profile z dodatkowym klinem z pianki izolacyjnej umieszczonym we wrębie przyszybowym, co dodatkowo minimalizuje straty energii w miejscu osadzenia szyby, a specjalne uszczelki przyszybowe z rdzeniem piankowym zapewniają jeszcze lepszą izolacyjność cieplną. Aluminium daje bardzo szerokie możliwości wykończenia profili. Można wybierać z kolorów kryjących w wersji matowej lub satynowej, lakierów gładkich bądź ze strukturą, metalicznych czy oklein drewnopodobnych. Producenci najczęściej korzystają z palety barw RAL lub NCS, choć nie są to jedyne dostępne wybarwienia.

Kompozyt

Profile produkuje się z tworzywa sztucznego połączonego z włóknem szklanym. Charakteryzuje je bardzo duża wytrzymałość, dlatego do budowy okien w większości przypadków nie stosuje się wzmocnień stalowych, co przekłada się na lepsze właściwości izolacyjne okna. Jego rozszerzalność termiczna jest o połowę mniejsza niż w przypadku profili z PVC, co zapewnia większą stabilność konstrukcji.

Okna mają budowę komorową i podobnie jak w oknach z PVC, wypełnia się je materiałem termoizolacyjnym, co znacząco zwiększa jego ciepłochronność. Profile kompozytowe nie korodują i łatwo utrzymać je w czystości. Profile mogą być okleinowane bądź lakierowane. Oferowane są również z nakładkami aluminiowymi.

Przeszklenia

Jednym z kluczowych aspektów charakterystyki okien i przeszkleń jest ich zdolność do izolacji termicznej. Okna wyposażone w szyby zespolone, dwu- lub trzykomorowe, są obecnie powszechnie stosowanym rozwiązaniem. W zależności od szerokości komór (od 10 do 18 mm), rodzaju ramek dystansowych oraz grubości szkła i użytych na nim powłok przeszklenia może charakteryzować współczynnik przenikania ciepła U_g w zakresie 0,3–0,9 W/(m²K).

Najcieplejsze pakiety szybowe mają dużą grubość i szerokie komory wypełnione argonem lub kryptonem, z ciepłymi ramkami dystansowymi (z tworzywa sztucznego, stali bądź z kompozytu tych materiałów). Niemniej jednak poprawa współczynnika przewodzenia ciepła nie zawsze wymaga wyboru pakietów z większą liczbą tafli. Nowoczesne szyby, pokryte niskoemisyjnymi powłokami zawierającymi tlenki i metale szlachetne, zostały zaprojektowane w taki sposób, aby maksymalnie przepuszczać promieniowanie słoneczne (szczególnie istotne zimą) oraz równocześnie blokować ucieczkę ciepła z wnętrza pomieszczeń (tzw. szyby thermofloat).

W szybach zespolonych można również stosować inne rodzaje szkła, są to m.in.:

• refleksyjne (reflex, stop sol) – podobnie jak w przypadku szkła niskoemisyjnego tafle są pokryte warstwą metali lub tlenków metali. Odpowiednio dobrany skład sprawia, że materiał ten działa jak „termiczne lustro”, odbijając większość energii słonecznej i ograniczając nagrzewanie pomieszczeń. Charakteryzują się dużą przepuszczalnością światła naturalnego;
• selektywne (dwufunkcyjne) – łączą zalety powłok termoizolacyjnych i przeciwsłonecznych. Ograniczają do minimum przepuszczanie do budynku energii słonecznej, zapewniając odpowiednio duży dostęp światła;
• absorpcyjne (antisol) – wykonane ze szkła typu float, barwione w masie na różne kolory. Chronią pomieszczenia przed nadmiernym nagrzewaniem poprzez absorpcję promieniowania cieplnego. Niestety, zatrzymują również część promieni świetlnych, co może powodować lekkie zacienienie pomieszczeń.

Omawiając pakiety szybowe, nie sposób nie wspomnieć o różnych metodach ich montażu. Warto tu wskazać technologię szklenia na sucho, gdzie szyba jest mocowana do przylgi skrzydła. Takie podejście istotnie zwiększa wytrzymałość konstrukcji, sprawiając, że cały system staje się bardziej stabilny. Pozwala również na zastosowanie węższych profili, co w przypadku okien o standardowych wymiarach umożliwia eliminację konieczności stosowania dodatkowych wzmocnień (szczególnie w przypadku okien PVC). Ten sposób montażu nie tylko poprawia współczynnik przenikania ciepła dla całego systemu, lecz także zwiększa szczelność konstrukcji.

Najważniejsze parametry techniczne okien

Wśród najistotniejszych parametrów technicznych okien należy wymienić:

• U_w – współczynnik przenikania ciepła określa, w jakim stopniu okna będą chronić przed ucieczką ciepła; okna fasadowe musi charakteryzować wartość U_w na poziomie minimum 0,9 W/(m²K);
• U_g – to parametr opisujący właściwości termiczne pakietów szybowych. Na rynku powszechnie są stosowane pakiety szybowe dwukomorowe o współczynniku przenikania ciepła U_g równym 0,5 lub 0,6 W/(m²K);
• g – współczynnik przenikalności energii całkowitej szyby (wyrażany w procentach). Jego wartość decyduje o tym, ile energii słonecznej przenika przez szybę do pomieszczenia. Zwykle wartość współczynnika g oscyluje w granicy 50–55%, choć dostępne są rozwiązania gdzie g jest równe 71%;
• L_t – informuje o tym, ile światła zostaje przepuszczone przez szybę do wnętrza, wyrażany jest w procentach (im wyższa wartość, tym więcej światła naturalnego w pomieszczeniu). Zwykle wynosi ona ok. 70%, choć dochodzi do 77%;
• R_w – wskaźnik ten dotyczy izolacyjności akustycznej okna, podaje się go w dB. Im jego wartość jest wyższa, tym okno lepiej chroni przed hałasem.

Oprócz ww. parametrów warto również zwrócić uwagę na takie aspekty, jak odporność na obciążenie wiatrem, wodoszczelność czy przepuszczalność powietrza. Informacje o nich znajdują się w deklaracjach właściwości użytkowych okien.

• Obciążenie wiatrem – informuje, w jakich warunkach atmosferycznych okno będzie funkcjonować w prawidłowy sposób. Wskaźnik ten określa, przy jakiej wartości ciśnienia pojawi się maksymalne dopuszczalne ugięcie konstrukcji. Norma określa sześć klas od 1. do 6. i klasę Exx (okna wytrzymujące obciążenie większe niż 2000 Pa oznacza się literą E i wartością ciśnienia). Ze względu na ugięcie ramy wyróżniane są trzy klasy – A, B i C (najlepsza).

• Wodoszczelność – właściwość tę określa 11 klas – 0, 1A–9A oraz specjalna Exxx (w miejscu x wpisywana jest wartość ciśnienia powyżej 600 Pa). Najniższa jest klasa 0. Przed wyborem okien warto znać wartości obciążenia wiatrem w danej lokalizacji – im wyższe ciśnienie wiatru, tym klasa wodoszczelności powinna być wyższa.

• Przepuszczalność powietrza – określona jest przez cztery klasy, wyroby w kl. 1. charakteryzuje minimalna szczelność, zaś w 4. największa. Zgodnie z WT powinno się stosować min. okna w kl. 3.

Okna do zadań specjalnych

Konstrukcje okien mogą być uzupełnione o specjalne rozwiązania techniczne, które wpływają na takie cechy wyrobu, jak ochrona przed hałasem czy podwyższona odporność na włamanie.

Okna dźwiękoszczelne

Okna o odpowiedniej izolacyjności akustycznej pozwalają zniwelować hałas docierający do wnętrza budynku. Sprawdzą się w obiektach zlokalizowanych w obszarach silnie zurbanizowanych i wszędzie tam, gdzie jest wysoki poziom hałasu w środowisku.

Wpływ na izolacyjność akustyczną okien ma ich kształt, wymiary, budowa profili, rodzaj zastosowanego pakietu szybowego, a także sposób montażu. Ze względu na to, że szklenie stanowi największą część powierzchni okna, jest jednym z najistotniejszych elementów mających wpływ na zabezpieczenie przed hałasem.

Aby osiągnąć należytą wartość izolacyjności akustycznej okien, wykorzystuje się specjalnie zbudowane pakiety szybowe z odpowiednimi rodzajami tafli. Lepsze parametry uzyskuje się dzięki zróżnicowaniu grubości tafli oraz ich wzajemnej odległości, stosowaniu specjalistycznych folii tłumiących hałas czy wypełnieniu przestrzeni międzyszybowej gazem ciężkim, np. kryptonem, oraz instalacji zestawu w ramie okna z użyciem specjalnych uszczelek.

Oprócz pakietów szybowych ważne są rodzaj i grubość profili i zastosowane uszczelnienie. Na komfort akustyczny, jakie daje okno, wpływają również sposób jego montażu (w tym zastosowane piany) oraz ewentualne nawiewniki (jeżeli są one zamontowane w oknie, zawsze powodują pogorszenie parametrów akustycznych).

Okna o podwyższonej odporności na włamanie

Stolarka charakteryzująca się podwyższoną odpornością na włamanie, powszechnie nazywana antywłamaniową, musi być wyposażona w specjalne okucia, utrudniające wyważenie skrzydła z ościeżnicy. Zazwyczaj są to trzpienie ryglujące w formie grzybka, zamontowane na skrzydle, współpracujące ze stalowymi zaczepami zamocowanymi na ramie ościeżnicy. To rozwiązanie zapewnia stabilne połączenie skrzydła z ościeżnicą, a każdy z tych punktów jest określany jako bezpieczny. Im jest ich więcej, tym wyższa odporność na włamanie danego produktu. Przyjmuje się, że okno klasy RC 1 powinno być wyposażone w okucie obwiedniowe, mające co najmniej cztery punkty bezpieczne, natomiast w RC 2 – siedem.

Dodatkowo, okno o zwiększonej odporności na włamanie powinno być wyposażone w atestowaną klamkę z blokadą bębenkową, popularnie nazywaną klamką z kluczykiem. Zapobiega to próbom przekręcenia klamki do pozycji otwartej, np. przez dziurę wyciętą w szybie. Ponadto, zasuwnica powinna być zabezpieczona płytką antyrozwierceniową, chroniącą mechanizm okucia.

W wyrobach klasy RC 2 i wyższych powinny być zastosowane szyby o odpowiedniej odporności (w obiektach mieszkalnych najczęściej stosuje się te w klasach P1A–P4A), zamocowane w sposób uniemożliwiający ich przesuw po wrębie w ramie skrzydła (pod wpływem obciążeń mechanicznych/zabezpieczenie przed wypchnięciem), np. przez wklejanie po całym obwodzie.

Okna mogą mieć również zainstalowane magnetyczne czujniki otwarcia – kontaktrony, które można podłączyć do systemu alarmowego lub inteligentnego sterowania budynku, co dodatkowo podnosi poziom bezpieczeństwa.

Nowoczesne rozwiązania i design okien

Dostępne na rynku okna łączą w sobie innowacyjne rozwiązania i design. Są to produkty, które nie tylko spełniają funkcje praktyczne, lecz także wpisują się w estetykę współczesnej architektury. Poniżej przedstawiono kilka aspektów związanych ze stosowanymi rozwiązaniami, które wpływają na funkcjonalność stolarki i stanowią istotny element wizualny.

Okna wielkoformatowe

Okna wielkoformatowe od kilku sezonów zyskują na popularności, dlatego w projektach nowoczesnych budynków nie może zabraknąć panoramicznych okien i drzwi przesuwnych uzyskujących spektakularne wymiary (nawet do 6 m wysokości i 8 m szerokości). Producenci stale poszerzają swoją ofertę o rozwiązania, w których szklane tafle bez podziału będą miały jak największą powierzchnię. W celu osiągnięcia takiego efektu oferowane są wyroby o zmniejszonej szerokości profili w widoku (co pozwala znacznie zwiększyć proporcję oszklenia), stosowane są okna stałe oraz specjalny montaż, gdzie ramy ukrywa się pod tynkiem, a próg w warstwach posadzki, czy okna, w których otwierane skrzydło chowa się w ścianie budynku. Minimalizm stolarki podkreślają rozwiązania okuć i systemów sterujących, zamontowanych w ramach.

Okna narożne

Możliwość zastosowania rozwiązań ze szklanym narożnikiem doskonale wpisuje się w trend przeszklonych elewacji, dając możliwość jeszcze lepszego doświetlenia wnętrz i widoku na różne strony świata. Można je łączyć ze szkleniem stałym bądź ruchomymi skrzydłami, uzyskując jeszcze większą przeszkloną powierzchnię, optyczne powiększenie przestrzeni i podkreślenie jej nowoczesnego charakteru. Na rynku dostępne są dwa rozwiązania konstrukcyjne – tafle szklane mogą być połączone profilem bądź bezpośrednio ze sobą (tzw. okna ze stepem) niemal pod dowolnym kątem.

Rozwiązania smart

Nowoczesne okna mogą poprawiać bilans energetyczny budynku nie tylko ze względu na swoją bardzo dobrą izolacyjność cieplną. Odpowiednie wyposażenie obejmujące okucia mechatroniczne pozwala na bezproblemowe włączenie stolarki otworowej do systemów kontroli dostępu oraz sterowania budynkiem, umożliwiające obsługę np. za pomocą aplikacji zainstalowanej w telefonie a nawet głosowo. Zamontowanie czujników zamknięcia okna (np. magnetycznych lub na fale radiowe) umożliwia monitorowanie pozycji okien (otwarte, zamknięte) i wysyłanie powiadomień do systemu sterowania budynkiem czy sterowanie klimatyzacją, a po włączeniu w system alarmowy – wysyłanie powiadomień o próbie włamania. Ponadto pozwalają na samoczynne zamykanie skrzydeł w momencie pogorszenia pogody lub ich otwarcie, gdy zawartość CO₂ i wilgoci w pomieszczeniu osiągną zbyt wysoki poziom.

Ponadto inteligentna stolarka może być programowana na wykonywanie określonych czynności, jak np. nocne chłodzenie pomieszczeń. Rozwiązania te znacznie podnoszą komfort obsługi użytkowników, a także funkcjonowanie budynku (wietrzenie zamiast włączania klimatyzacji). Wszystkie elementy sterujące (rygle, siłowniki) można ukryć między ościeżnicą a skrzydłem, podnosząc tym samym estetykę stolarki.

Anna Domańska