Wapienne wykwity na kostce

Pojawienie się wykwitów zwykle nie może być powodem reklamacji. Polskie Normy dotyczące wyrobów betonowych (np. PN-EN 1338:2005 - "Betonowa kostka brukowa. Wymagania i metody badań") oraz wymagane Aprobaty Techniczne Instytutu Badawczego Dróg i Mostów dopuszczają występowanie wapiennych wykwitów jako naturalnego elementu dojrzewania betonu.

Betonowa kostka brukowa (zwana także kostką Bauma) jest coraz chętniej stosowana przez inwestorów. Jest trwała i łatwa do ułożenia; nie ma przy tym potrzeby stosowania skomplikowanych maszyn, które są niezbędne np. przy układaniu nawierzchni asfaltowych.
Biały nalot, który może pojawić się na kostkach krótko po ułożeniu nawierzchni, jest dla niektórych niemiłym zaskoczeniem. Główną przyczyną tego zjawiska jest karbonizacja wodorotlenku wapniowego, który powstaje w wyniku hydrolizy krzemianów wapniowych zawartych w cemencie.

Proces ten można opisać reakcją: 

Ca(OH)₂ +CO2 + CaCO₃ + H₂O

Beton stosowany w produkcji kostek wibroprasowanych jest tworzywem, które stabilizuje się i dojrzewa stopniowo w procesie twardnienia i oddziaływania warunków atmosferycznych. Wytrącający się na powierzchni wszystkich wyrobów betonowych biały nalot to wodorotlenek wapnia. Podczas produkcji nie wszystkie związki wapnia wchodzą w reakcje chemiczne. Część z nich po zetknięciu z wilgocią i CO₂ z powietrza tworzy trudno rozpuszczalny węglan wapnia, osadzający się na powierzchni kostki. Z czasem przechodzi on w rozpuszczalny w wodzie kwaśny węglan wapnia. Ten proces może trwać od kilku miesięcy do dwóch, a maksymalnie trzech lat. Po upływie tego czasu wykwity na kostkach ulegają zupełnemu zmyciu. W wypadku wyrobów betonowych wyróżnia się dwa rodzaje wykwitów: pierwotne i wtórne.
Hydroliza krzemianów wapniowych powoduje, że woda znajdująca się w porach betonu (wiążącego) staje się roztworem nasyconym. Woda nasycona jonami Ca²⁺ wypełnia mikroporowatą strukturę betonu. Przy prawidłowo zaprojektowanym i zagęszczonym betonie woda jest składnikiem zaczynu na jego powierzchni. Tego rodzaju wykwity są nazywane pierwotnymi; pojawiają się one bardzo szybko, nie wpływają jednak na jakość i estetykę betonu. Powstawanie wykwitów wtórnych (występują podczas eksploatacji betonu) może być spowodowane karbonizacją Ca(OH)₂ zawartego w porach, które nie zamknęły się podczas karbonizacji wykwitów pierwotnych; w takim przypadku Ca(OH)₂ przedostaje się na powierzchnię. Inną przyczyną może być krystalizacja produktów korozji betonu (np. korozja chlorkowa i siarczanowa). Wykwity wtórne mogą także powstawać w wyniku podciąganie kapilarnego i krystalizacji na powierzchni łatwo rozpuszczalnych soli zawartych w betonie.

Aby zapobiec powstawaniu wykwitów wtórnych należy:

• prawidłowo zaprojektować i zagęścić mieszankę betonową,
• stosować dodatki mineralne hydrauliczno-puculanowe,
• stosować domieszki chemiczne o działaniu hydrofobizującym.

Pojawienie się wykwitów zwykle nie może być jednak powodem reklamacji. Polskie Normy dotyczące wyrobów betonowych (np. PN-EN 1338:2005 - "Betonowa kostka brukowa. Wymagania i metody badań") oraz wymagane Aprobaty Techniczne Instytutu Badawczego Dróg i Mostów dopuszczają występowanie wapiennych wykwitów jako naturalnego elementu dojrzewania betonu. Renomowani producenci uprzedzają klientów o możliwości wystąpienia takiego zjawiska. Informacja na ten temat umieszczana jest także na paletach z kostką. Czasowe pogorszenie estetyki kostki betonowej nie jest uznawane za istotne, ponieważ nie wpływa na inne właściwości nawierzchni.

Inne widoczne przed ułożeniem wady - takie jak spękania, przebarwienia, brudne plamy - mogą świadczyć o niskiej jakości zakupionego towaru; są więc podstawą do reklamacji.
Może się też zdarzyć, że przyczyną wykwitów są popełnione błędy technologiczne - niewłaściwy skład mieszanki betonowej, zła jakość kruszyw, niewłaściwe warunki zagęszczania betonu albo jego dojrzewania i pielęgnacji. Powodują one tzw. wykwity wtórne i są zapowiedzią nieustannych problemów z nawierzchnią. Jednak renomowani producenci nie pozwalają sobie na takie błędy. Poza rzetelną informacją o możliwości występowania niekorzystnego (ale naturalnego zjawiska), producenci powinni informować także o tym, że wykwity pierwotne zawsze można usunąć. Ich obecność nie wpływa na użytkowanie nawierzchni. Ślady nalotu są skutecznie wypłukiwane w czasie opadów deszczu.

Istnieją także chemiczne substancje do czyszczenia kostki brukowej, które rozpuszczają wszelkie cementowe naloty i osady. Istnieją również preparaty do impregnacji betonu. Taki zabieg nie tylko nada nawierzchni świeży wygląd, ale także zabezpieczy ją przed wnikaniem wody, a przez to ograniczy powstawanie wykwitów. Impregnat skutecznie zapobiega pyleniu, zwiększy żywotność kostki, a przy tym nie wpłynie negatywnie na przyczepność podłoża. Ryzyko występowania wykwitów można zminimalizować; warunkiem jest maksymalne skrócenie czasu, jaki upłynie od chwili produkcji kostki do jej ułożenia.