Układanie kostki brukowej krok po kroku
Jak układać kostkę brukową krok po kroku?
Kostka brukowa: grubość
Grubość kostki dobieramy pod kątem natężenia ruchu, jaki będzie się po niej odbywał. W miejscach, gdzie będzie to ruch pieszy, np. na alejce w ogrodzie, wystarczy zastosować kostkę o grubości 4 lub 6 cm. Na podjeździe albo wjeździe do garażu należy ułożyć kostkę o grubości minimum 6 cm. Jeśli jednak jest przewidziany ruch samochodów ciężarowych, trzeba wybrać kostkę o grubości 8 cm lub więcej. Dla trwałości nawierzchni najważniejsze jest bowiem odpowiednie dobranie grubości kostki - w zależności od obciążeń, jakie będą na nią działały.
Kształt i wielkość kostki brukowej
Wielkość kostki zależy od wielkości nawierzchni. Jeśli np. układamy wąską alejkę, lepiej wybrać małą kostkę o prostym wzorze niż dużą, wyrazistą i skomplikowaną. Uniknie się jej docinania, a tym samym niepotrzebnego marnowania materiału.
Kształt i rodzaj kostki dobiera się także biorąc pod uwagę miejsce i przeznaczenie powierzchni, na której kostka brukowa ma być ułożona. W centrum miasta lub w zabytkowym otoczeniu lepsze będzie wzornictwo nawiązujące kształtem do klasycznych bruków. W grupie tej występują, zarówno drobne kostki typu Bruk Jurajski, jak również większe i masywniejsze kostki typu Stary Rynek, imitujące bruk klasyczny. Wiele kostek ma specjalne wykończenie, np. kolorystykę dawnych bruków lub "postarzaną" sztucznie powierzchnię. Dostępne są np. kostki płukane, imitujące naturalny kamień, ale pozbawione wad charakterystycznych dla kamienia albo też kostka brukowa z serii exclusive, która dzięki zaawansowanej technologicznie obróbce, daje efekt kostki „antycznej”. Znajdują one zastosowanie przy renowacji nawierzchni miejskich, objętych nadzorem konserwatora zabytków. Dla wielbicieli kolorowych kompozycji, idealnym rozwiązaniem będą kostki "melanż", inspirowane barwami otaczającej nas natury i dające nieograniczoną możliwość łączenia różnych kolorów, odcieni i kształtów.
Najczęściej popełniane błędy przy układaniu nawierzchni z kostki to:
- zbyt słaba podbudowa,
- źle dobrany rodzaj kostki,
- zbyt ciasne ułożenie kostki,
- za cienka warstwa podsypki pod kostką,
- źle wyprofilowana nawierzchnia (za duże lub za małe spadki),
- układanie kostek bez mieszania z kilku palet jednocześnie,
- zagęszczanie urządzeniami bez nakładki zabezpieczającej z tworzywa.
Układanie kostki: instrukcja układania nawierzchni z kostki brukowej dla profesjonalistów
1. Grunt
Projektowanie i wykonanie nawierzchni z kostki wibroprasowanej powinno być poprzedzone analizą geotechniczną podłoża gruntowego. Na jej podstawie należy wykonać projekt nawierzchni, szczególnie przy nawierzchniach obciążonych ruchem kołowym. Grunt podłoża powinien być niewysadzinowy, jednorodny i nośny oraz zabezpieczony przed nadmiernym zawilgoceniem i ujemnymi skutkami przemarzania.
2. Podbudowa
W zależności od obciążenia i właściwości podłoża, podbudowę pod kostkę tworzy warstwa nośna (konstrukcyjna) o grub. od 10 do 50 cm. Warstwy konstrukcyjne tworzone są najczęściej z mieszaniny żwiru i piasku lub klińca i piasku o stopniowanym uziarnieniu od 0 do 32 mm. Przy większych obciążeniach stosuje się podbudowy z chudego betonu, betonu cementowego 016/20-C25/30 (B20–B25) lub kruszywa stabilizowanego cementem. Warstwę nośną zagęszcza się do momentu osiągnięcia założonej stateczności. Należy przewidzieć spadek terenu na wykonanej podbudowie po zagęszczeniu (zawibrowaniu) o wartości ok. 2,5% i koniecznie należy stosować się do zaleceń projektowych.
Autor: Polbruk S.A.
Struktura podbudowy powinna być na tyle ścisła, aby podsypka piaskowa stosowana na kostkę, nie mogła się w nią wcisnąć. Dla równomiernego rozścielenia podsypki piaskowej, podbudowa powinna być równa i o odpowiednim nachyleniu do założonego spadku powierzchni (dopuszczalne odchyłki pionowe omówione sa dalej, w punkcie 8). Nierówności podbudowy wpływają na zróżnicowanie grubości podsypki piaskowej. Po zagęszczeniu kostki wibratorem, na jej powierzchni mogą się wtedy tworzyć wgłębienia.
Podbudowa powinna spełniać następujące wymagania:
- nośność musi być dostosowana do przenoszenia największych dopuszczalnych obciążeń ruchem, przewidywanych dla projektowanej nawierzchni (zgodnie z wymaganiami zawartymi w tabeli poniżej),
- odpowiednio ukształtowaną nawierzchnię musi cechować poprawne położenie osi w planie, co zapewni właściwe odwadnianie konstrukcji nawierzchni, zgodnie z dokumentacją projektową,
- podbudowa z każdej strony musi być obramowana krawężnikami, obrzeżami lub inną nawierzchnią, pomiędzy którymi będzie układana warstwa ścieralna z kostki wibroprasowanej.
3. Podsypka pod kostkę
Na wykonanej podbudowie należy rozścielić warstwę podsypki o grubości 3–5 cm. Należy ją wykonać z jednego z następujących materiałów: piasku, piasku i cementu, żwiru, klińca o uziarnieniu 2/5 mm, kruszywa hutniczego (frakcja 0–10 mm). Podsypkę następnie trzeba wyrównać na czysto łatą. Wyrównana w ten sposób podsypka powinna pozostać w stanie luźnym i nie powinna być zagęszczana, najeżdżana lub deptana.
Podsypka pod bruk służy również do wyrównania drobnych różnic w wysokości wibroprasowanej kostki brukowej (o dopuszczalnej tolerancji wymiarów powstających w procesie produkcji). Dla uzyskania założonej wysokości nawierzchni brukowej, grubość podsypki powinna tę wysokość przewyższać o 1–2 cm.
4. Układanie kostki brukowej
Przed przystąpieniem do układania kostki należy sprawdzić, czy dostarczona przez producenta kostka brukowa jest zgodna ze złożonym zamówieniem i dokumentem WZ oraz czy nie wykazuje ona uszkodzeń i wad (w razie jakichkolwiek wątpliwości, należy niezwłocznie poinformować dostawcę materiału).
Kostka brukowa - Zobacz przykłady
Na przygotowanej podbudowie z podsypką układa się kostkę z zachowaniem odstępu 3–5 mm, poprzecznie do kierunku ruchu, np. jazdy samochodu na drodze do garażu. Należy zwrócić uwagę na to, aby pierwszy rząd kostki został ułożony prostopadle. Następnie trzeba układać kostkę w sposób nie powodujący przesuwania następnych jej rzędów na podsypce. Stanowisko pracy powinno się znajdować na już ułożonej kostce. Nawet kostka brukowa o bocznych występach nie może być ściśle do siebie dociskana, aby umożliwić ewentualne konieczne wyrównanie linii bruku podczas układania.
Ważne jest ustalenie dokładnej szerokości drogi poprzez ułożenie pierwszego rzędu kostki. Dalej, konieczne jest zwrócenie uwagi na pożądany odstęp i szczeliny, dla nadania brukowanej nawierzchni elastyczności. Ciasno ułożony bruk utworzy bowiem zbyt sztywną nawierzchnię, co może przy obciążeniu, zagęszczeniu lub naprężeniach termicznych doprowadzić do obłamywania krawędzi kostek.
Nie powinno się przycinać kostek przy układaniu brzegowego rzędu bruku. Należy wówczas ułożyć (wzdłuż rynny lub linii granicznej) jeden rząd całych kostek i dopiero potem układać kostki przycięte.
Dla uniknięcia zróżnicowania kolorystycznego nawierzchni, należy zawsze pobierać kostkę na przemian z różnych pakietów (min. 4–5 ), jak to jest w zwyczaju przy wykonywaniu nawierzchni z klinkieru lub płyt ceramicznych oraz pobierać kostki rzędami pionowymi od góry do dołu pakietu, a nie kolejnymi warstwami poziomymi.
5. Równanie linii
Mniej więcej co 2 m należy sprawdzać za pomocą sznurka prawidłowość przebiegu linii spoin bruku. Jeżeli linie są nierówne, trzeba położenie rzędów poprawić. Należy również sprawdzić prostopadłość linii. Po sprawdzeniu, spoiny wypełnia się ostroziarnistym piaskiem naturalnym 0/2 mm, co uniemożliwi dalsze przesuwanie się rzędów kostek. Tak umocniona nawierzchnia może być poddana obciążeniom taczki transportowej.
6. Zagęszczanie
Po ułożeniu kostki, należy ją zagęszczać w taki sposób, by nie ubijać nawierzchni miejscowo (powinno to być tzw. płynięcie podsypki). Dlatego zagęszczarka płytowa nie powinna poruszać się zbyt wolno, aby uniknąć nadmiernego ubijania w jednym miejscu (5000 obrotów/min). Zagęszczenie należy przeprowadzić w kierunku poprzecznym do ułożonej kostki do momentu osiągnięcia równej powierzchni.
Płytę roboczą zagęszczarki przed rozpoczęciem pracy należy oczyścić. Płyta nie może być zniekształcona, gdyż spowoduje to uszkodzenie kostki. Nawierzchnia z kostki powinna być sucha i przed zagęszczeniem oczyszczona z resztek piasku. W ten sposób uniknie się miejscowego nacisku na kostkę. Do zagęszczania nawierzchni z kostki nie nadają się walce, gdyż naciskają one na powierzchnię punktowo. Zbyt wąskie płyty robocze zagęszczarki należy zaopatrzyć w dodatkowe płyty boczne, poszerzające szerokość roboczą. Do kostki o wrażliwej powierzchni należy koniecznie użyć nakładki z tworzywa, nałożonej od spodu na płytę roboczą (do tego celu nadają się także zagęszczarki wyposażone w gumowe rolki). Jeżeli kostka betonowa ma być układana na podbudowie z zaprawy, zagęszczenie musi się odbyć jeszcze przed rozpoczęciem procesu wiązania zaprawy - w zależności od temperatury otoczenia powinno to nastąpić od 1 do 3 godzin po zarobieniu zaprawy. Dopuszczalne tolerancje patrz punkt 8.
7. Wypełnienie szczelin piaskiem
Po zagęszczeniu spoiny między kostkami wypełnia się ostroziarnistym piaskiem o uziarnieniu 0/2 mm. Tylko całkowite wypełnienie wszystkich szczelin piaskiem zapewnia pełną nośność wykonanej nawierzchni. Dlatego też zapiaskowanie szczelin należy jeszcze kilkakrotnie powtórzyć (po kilku dniach). Zaleca się pozostawienie warstwy piasku na powierzchni jeszcze przez kilka tygodni, aby mógł się on stopniowo dopełniać szczeliny. Zagęszczona i z wypełnionymi piaskiem szczelinami nawierzchnia może być natychmiast używana.
| przeznaczenie nawierzchni | kategoria ruchu/liczba pojazdów porównawczych o nacisku na oś 80 kN/oś/pas/24h | wtórny moduł odkształcenia E2 [MPa] | ||
|---|---|---|---|---|
| podłoża | warstwy mrozoochronnej | podbudowy | ||
| chodniki, ścieżki rowerowe i ciągi pieszo-jezdne tylko wyjątkowo wykorzystywane przez samochody dostawcze i samochody oczyszczania | R0/do 4 | — | — | 80 |
| ulice osiedlowe, parkingi samochodów osobowych, na których okazjonalnie zatrzymują się samochody ciężarowe oraz rzadko używane przez samochody ciężarowe ulice i place | R1/od 5–11 | 45 | 100 |
120 |
| ulice osiedlowe, strefy ruchu pieszego z ruchem dostawczym, stale użytkowane parkingi samochodów osobowych z nielicznym udziałem samochodów ciężarowych i autobusów | R2/(12–35) | 45 | 100 | 120 |
| ulice zbiorcze, strefy ruchu pieszego z ciężkim ruchem dostawczym, parkingi dla samochodów ciężarowych i autobusów oraz drogi przemysłowe | R3/(36–100) | 45 | 120 | 150 |
8. Dodatkowe wskazówki
Po wykonaniu oś nawierzchni z kostki brukowej nie może być przesunięta w stosunku do osi projektowanej o więcej niż 2 cm.
Analogiczne odchylenia wysokości warstwy ścieralnej od projektowanej rzędnej wysokości nie mogą przekroczyć ±2 cm.
Powierzchnia kostki winna być równa, tak aby po przyłożeniu łaty o dł. 4 m w dowolnym kierunku odchyłki nie przekraczały 8 mm.
Warunkiem dobrego stanu nawierzchni jest odprowadzenie wód opadowych, dlatego zaleca się nachylenie nawierzchni od 2,5-4,0%.
Przy założonym spadku, np. 3% rzeczywisty spadek powinien być w granicach: 2,7% - 3,3% to jest z tolerancją ±0,3%.
Odchyłki szerokości nie powinny być większe niż ±5 cm.
Dopuszczalne odchylenie wysokości pomiędzy płaszczyznami sąsiadujących ze sobą elementów (kostek) w warstwie ścieralnej nie powinno przekraczać 2 mm dla elementów o powierzchni gładkiej i 5 mm dla elementów o powierzchni obrobionej, np. przez śrutowanie lub obijanie. Nawierzchnia z kostki brukowej ułożona obok urządzeń infrastruktury technicznej (takich jak np. studzienki, włazy) powinna wystawać 3–5 mm powyżej tych urządzeń oraz 3–10 mm powyżej korytek ściekowych.
Uwagi dotyczące układania kostki bezfazowej:
- kostkę bezfazową należy układać stosując bezwzględnie zasadę pozostawiania szczelin o szerokości 3–5 mm,
- obowiązkiem brukarza jest dopilnowanie, aby ten rozmiar szczelin był zachowany,
- znajdujące się na kostce fabrycznie wykonane wypustki dystansowe nie zwalniają z obowiązku zachowania odpowiedniej szerokości szczeliny, zabezpieczającej krawędzie przed ekstremalnym obciążeniem i w efekcie ścinaniem krawędzi kostek,
- zagęszczanie wibratorem powinno być zawsze poprzedzone wypełnieniem szczelin piaskiem do 2/3 wysokości kostki,
- do zagęszczania należy używać wyłącznie zagęszczarki z nakładką zabezpieczającą z tworzywa, nałożoną od spodu na płytę roboczą.
O nawierzchnie z kostki brukowej trzeba odpowiednio dbać. Ważne jest czyszczenie kostki brukowej, ewentualna impregnacja.
Autor: Libet
1. Podsypka piaskowa po korytowaniu z zaznaczonymi poziomami brukowania.
