Wymagania akustyczne a subiektywna ocena warunków akustycznych w budynkach mieszkalnych
Ochrona przed hałasem wchodzi w skład siedmiu podstawowych wymagań użytkowych, jakim powinny odpowiadać budynki. Dbałość o jakość akustyczną obiektów, oznaczająca przestrzeganie przepisów budowlanych w tym zakresie, powinna być głównym obowiązkiem wszystkich uczestników procesu budowlanego i organów jego nadzoru.
Artykuł ukazał się w "Akustyce" - numerze specjalnym "Informatora Budowlanego-murator".
Wymagania dotyczące komfortu akustycznego pomieszczeń mieszkalnych są bardzo zróżnicowane. Zależą one od wielu czynników, zarówno kulturowych, jak i wiążących się z poziomem zaspokojenia potrzeb mieszkalnych w danym kraju oraz możliwościami ekonomicznymi państwa i społeczeństwa. Jakość akustyczna budynku wiąże się z prawidłowymi (pod względem akustycznym) rozwiązaniami projektowymi architektonicznymi i materiałowo-konstrukcyjnymi, dobrej jakości zastosowanymi wyrobami budowlanymi oraz właściwym wykonawstwem. W artykule przedstawiono aspekty związane z projektowaniem akustycznym budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej. Ogólne stwierdzenia w dotychczasowej ustawie Prawo budowlane o obowiązku respektowania przepisów, w tym techniczno-budowlanych, niestety nie sprawdziły się w praktyce w odniesieniu do ochrony przed hałasem i drganiami.
Subiektywna ocena warunków akustycznych w budynkach w Polsce
Negatywny wpływ hałasu na zdrowie i samopoczucie człowieka został udowodniony wieloma badaniami. Na podstawie wyników badań ankietowych i sanitarnych, przeprowadzonych przez WHO w latach 2002–2003, szacuje się, że zagrożenie hałasem w miejscu zamieszkania, niekorzystnie oddziałujące na zdrowie i jakość życia, dotyczy ponad 50 mln ludzi w Europie. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego, w 2011 roku w Polsce było ok. 38 mln mieszkańców, a ok. 60% z nich zamieszkiwało w miastach. Jednocześnie zasoby lokalowe stanowiły ok. 5,5 mln obiektów mieszkalnych, z czego około 5 mln to jednorodzinne budynki w zabudowie wolno stojącej, bliźniaczej lub szeregowej, a ok. 0,5 mln to budynki wielorodzinne (z 3 mieszkaniami lub więcej).
Całkowita liczba lokali stanowiła ok. 13 mln, z czego ok. 7,7 mln znajdowało się w budynkach wielorodzinnych. Na rysunku 1. przedstawiono liczbę budynków oraz mieszkań z ostatnich lat. Mimo że widoczna jest znaczna przewaga domów jednorodzinnych w stosunku do wielorodzinnych, to około 60% z ogólnej sumy lokali znajduje się w budynkach wielorodzinnych, co pokazano na rys. 2. Liczba osób żyjących w mieszkaniach w obiektach jedno- i wielorodzinnych jest podobna w całej Polsce i wynosi odpowiednio ok. 19,5 i 18,5 mln mieszkańców. W ten sposób można stwierdzić, że ok. 16,7 mln ludzi zasiedla budynki wielorodzinne i tylko 6,3 mln jednorodzinne. Przedstawione wykresy wskazują na zwiększającą się w ostatnich latach liczbę mieszkańców obiektów wielorodzinnych. Z doświadczeń Zakładu Akustyki Instytutu Techniki Budowlanej wynika, że jednocześnie rośnie liczba skarg lokatorów na niedostateczną izolacyjność akustyczną w nowym budownictwie mieszkaniowym.
Autor: brak danych
Liczba mieszkań (w milionach) w budynkach jedno- i wielorodzinnych (w 2011 r.)
Całkowita liczba lokali stanowiła ok. 13 mln, z czego ok. 7,7 mln znajdowało się w budynkach wielorodzinnych. Na rysunku 1. przedstawiono liczbę budynków oraz mieszkań z ostatnich lat. Mimo że widoczna jest znaczna przewaga domów jednorodzinnych w stosunku do wielorodzinnych, to około 60% z ogólnej sumy lokali znajduje się w budynkach wielorodzinnych, co pokazano na rys. 2. Liczba osób żyjących w mieszkaniach w obiektach jedno- i wielorodzinnych jest podobna w całej Polsce i wynosi odpowiednio ok. 19,5 i 18,5 mln mieszkańców. W ten sposób można stwierdzić, że ok. 16,7 mln ludzi zasiedla budynki wielorodzinne i tylko 6,3 mln jednorodzinne. Przedstawione wykresy wskazują na zwiększającą się w ostatnich latach liczbę mieszkańców obiektów wielorodzinnych. Z doświadczeń Zakładu Akustyki Instytutu Techniki Budowlanej wynika, że jednocześnie rośnie liczba skarg lokatorów na niedostateczną izolacyjność akustyczną w nowym budownictwie mieszkaniowym.
Wymagania akustyczne w odniesieniu do subiektywnej oceny warunków akustycznych
W odniesieniu do budynków mieszkalnych pojęcie „zadowalające warunki akustyczne” musi uwzględniać konieczność zapewnienia poczucia intymności, spokoju i bezpieczeństwa. Z jednej strony jest ono bardzo ściśle związane z subiektywną oceną hałasu, z drugiej zaś musi go uwzględniać jako czynnik wpływający szkodliwie na zdrowie i samopoczucie człowieka. Dbałość o odpowiedni komfort mieszkań eliminuje przyczyny powstawania coraz częściej występujących konfliktów międzyludzkich, spowodowanych hałasami przenikającymi z sąsiednich mieszkań lub pomieszczeń ogólnego użytkowania. Konsekwencją operowania pojęciem „zadowalające warunki akustyczne” jest konieczność określenia izolacyjności akustycznej przegród wewnętrznych w budynku na poziomie „wystarczającym” dla ich zapewnienia. Nie jest możliwe jednoznaczne ustalenie, jak wysoka powinna być izolacyjność akustyczna, aby spełniała oczekiwania wszystkich użytkowników obiektu. Niezależnie od przyjętego poziomu wymagań należy się liczyć z tym, że będą osoby, które uznają go za mało satysfakcjonujący. Istotne jest, aby odsetek ludzi oceniających warunki akustyczne jako niewłaściwe zawarty był w rozsądnych granicach.
Wymagania dotyczące izolacyjności akustycznej przegród w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych obowiązują w większości państw europejskich. Zapewnienie właściwej izolacyjności nie oznacza jednak, że obecność innych mieszkańców w budynku nie będzie odczuwalna pod względem akustycznym. Relacje oraz wyniki najnowszych badań w tym zakresie, a także próby szacunkowego określenia spodziewanego stopnia akceptacji jakości akustycznej budynku, w zależności od izolacyjności akustycznej przegród międzymieszkaniowych, zestawiono w tabeli 1. Jednocześnie należy pamiętać, że spełnienie wymagań akustycznych na podstawowym poziomie nie zapewni całkowitej ciszy w mieszkaniu. Pozwoli zachować pewien komfort, jednak nadal docierać będą dźwięki emitowane z sąsiednich lokali (mieszkalnych i użytkowych). Dopiero w budynkach/mieszkaniach o lepszej klasie akustycznej zostanie zagwarantowany podwyższony komfort akustyczny, co orientacyjnie opisano w tabeli 2.
Zróżnicowanie poziomu wymagań związane jest z koniecznością przyjęcia pewnego kompromisu, uwzględniającego lokalne uwarunkowania, takie jak podaż i popyt na rynku mieszkaniowym, jakość budownictwa mieszkaniowego, warunki ekonomiczne w danym państwie, a także poziom oczekiwań społecznych i rodzaj przyzwyczajeń. Uzyskanie takiej izolacyjności akustycznej przegród, która pozwoli zredukować negatywny wpływ hałasu na zdrowie mieszkańców oraz zapewnić znacznie wyższy komfort, ma swoje ograniczenia w uwarunkowaniach technicznych i ekonomicznych. Określają one maksymalną izolacyjność akustyczną możliwą do osiągnięcia przy danym poziomie rozwoju technicznego i kondycji ekonomicznej państwa oraz poszczególnych grup społeczeństwa, gotowych więcej zapłacić za mieszkanie o lepszych parametrach akustycznych. Minimalne wymagania powinny natomiast chronić przed „szczególnie uciążliwymi obciążeniami akustycznymi.
Ta zasada była podstawą wprowadzenia w wielu normach państw europejskich klasyfikacji akustycznej budynków, przy czym dla nowych obiektów klasa o najniższych wymaganiach jest traktowana jako obligatoryjna (parametry akustyczne przegród wewnętrznych w budynku nie mogą być gorsze od ustalonych w normie) i wprowadzana do przepisów budowlanych. Natomiast klasy wyższe określają wymagania dla lepszego standardu akustycznego, którego przyjęcie jest całkowicie dobrowolne. Te wytyczne przyczyniły się również do próby wprowadzenia klasyfikacji akustycznej budynków w naszym kraju.
Podstawowe wymagania w zakresie akustyki budowlanej w Polsce zawarte są w serii norm PN-B-02151:
- PN-87/B-02151/01 „Akustyka Budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Wymagania ogólne i środki techniczne ochrony przed hałasem” (obecnie wycofana przez PKN).
- PN-87/B-02151/02 „Akustyka Budowlana. Ochrona przed hałasem pomieszczeń w budynkach. Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach”.
- PN-B-02151-3:1999 „Akustyka Budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkach oraz izolacyjność elementów budowlanych. Wymagania”.
Poziom wymagań w ww. normach uzależniony jest głównie od przeznaczenia i funkcji pomieszczeń. Przykładowe wytyczne dla akustyki wnętrz mieszkalnych przedstawiono w tabeli 3. oraz 4.
Różny okres ustanawiania poszczególnych arkuszy normy PN-B-02151 i często związany z tym brak dostosowania ich do zmieniających się wytycznych europejskich spowodował, że stały się one niespójne, a także niezgodne z szeregiem pomiarowych norm PN-EN i innych przepisów dotyczących ochrony przeciwdźwiękowej. W związku z tym trwa obecnie nowelizacja serii norm PN-B-02151, tj. arkusza 2. i 3.; opracowano i wydano w tym roku arkusz 4., odnoszący się do wymaganego czasu pogłosu pomieszczeń, gotowy jest także arkusz 5., dotyczący wymagań dla budynków mieszkalnych o podwyższonym standardzie akustycznym. Nie podjęto jeszcze decyzji w sprawie dotychczasowej normy PN-87/B-02151/01, zawierającej bardzo ogólne, wręcz książkowe wymagania. Nie wyklucza się jej nowelizacji, przy założeniu znacznej modyfikacji zakresu normy.
Nowe arkusze dostosowane są do norm europejskich pod względem rodzaju wykorzystywanych wskaźników oceny oraz metod badań kontrolnych. Poziom wymagań w odniesieniu do właściwości użytkowych budynku (w tym akustycznych), zgodnie z zasadą przyjętą
w Unii Europejskiej, jest ustalany indywidualnie przez każde państwo. Przy określaniu wymagań w nowelizowanych lub nowych arkuszach omawianej normy wykorzystano doświadczenia ze stosowania dotychczasowych przepisów, obecne uwarunkowania krajowe i wyniki analizy zaleceń z innych państw, głównie europejskich. Ostateczny kształt poszczególnych norm będzie wynikiem prac Komitetu Technicznego nr 253 ds. Akustyki Architektonicznej. Obecnie opracowane są pierwsze projekty nowelizacji norm PN-87/B-02151/02 oraz PN-B-02151-3:1999, które zostały przekazane do Komitetu Technicznego do dalszego procedowania. W ramach Komitetu Technicznego przygotowano już drugi projekt normy PN-B-02151-4 dotyczącej czasu pogłosu. Pierwszy projekt normy PN-B-02151-5, poświęconej wymaganiom dla budynków mieszkalnych o podwyższonym standardzie akustycznym, jest w trakcie dopracowywania przy uwzględnieniu formy zapisów zawartych w PN-B-02151-3.
„Akustyka" - numer specjalny „Informatora Budowlanego-murator" ukazał się przy współpracy:
