Oznaczenia przewodów elektrycznych kolorami lub znakami alfanumerycznymi według norm

Oznaczenia przewodów elektrycznych kolorami albo znakami alfanumerycznymi zapisane są w normie PN-EN 60446:2010. Norma ta zawiera wymagania stawiane oznaczeniom przewodów elektrycznych kolorami albo znakami alfanumerycznymi służącymi do ich identyfikacji. Mogą być stosowane na żyłach przewodów i kabli, przewodach szynowych, wyposażeniu elektrycznym i w instalacjach elektrycznych.

Artykuł ukazał się w publikacji „Sektor Elektroenergetyczny” 2015
Zobacz e-wydanie

Oznaczanie przewodów elektrycznych kolorami

Oznaczanie przewodów kolorami według PN-EN 60446:2010:

• jednokolorowe dla przewodów elektrycznych niepełniących funkcji przewodu ochronnego,
• dwukolorowe dla przewodów spełniających różne funkcje ochronne.

Norma dopuszcza oznaczanie przewodów elektrycznych następującymi kolorami: czarnym, brązowym, czerwonym, pomarańczowym, żółtym, zielonym, niebieskim, fioletowym, szarym, białym, różowym, turkusowym, przy
czym powinno się je wykonywać na zakończeniach przewodów, a najlepiej na całej długości przewodu.

Przewody izolowane oznacza się przez zastosowanie izolacji o odpowiednim kolorze albo/i za pomocą różnobarwnych oznaczników. Przewody gołe powinny być oznaczone stosownymi kolorami na zakończeniu i w punkcie połączenia. Oznaczenia takie nie są wymagane dla:

• koncentrycznych przewodów kabli (koncentrycznych żył kabli),
• metalowej powłoki lub pancerza przewodu w przypadku stosowania ich jako przewodu ochronnego,
• gołego przewodu, gdy ciągła identyfikacja nie jest praktykowana (nie jest możliwa),
• części przewodzących obcych wykorzystanych jako przewód ochronny,
• dostępnych części przewodzących wykorzystanych jako przewód ochronny.

Patrz też: Modernizacja instalacji elektrycznej. Obowiązujące przepisy, ważne elementy instalacji elektrycznej

Oznaczenia jednokolorowe przewodów elektrycznych według PN-EN 60446:2010

• Pojedyncze oznaczenia kolorem żółtym lub zielonym nie powinny być stosowane w przypadku, gdy istnieje możliwość pomyłki z oznaczonymi w ten sposób przewodami ochronnymi (PE) lub połączenia ochronnego.
• Kolor niebieski (jasnoniebieski) jest przeznaczony dla przewodu neutralnego albo środkowego; jeśli w całym systemie nie ma takich, wówczas kolor ten można wykorzystać dla oznaczenia każdej żyły, z wyjątkiem ochronnej.
• Jeżeli goły przewód neutralny lub środkowy oznacza się kolorem jasnoniebieskim, to oznaczenie to powinno być zastosowane na całej długości lub w postaci pasków o szerokości 15–100 mm umieszczonych we wszystkich widocznych i dostępnych miejscach.
• Do oznaczenia przewodów liniowych prądu przemiennego (a.c.) zaleca się stosować kolory czarny, brązowy i szary.

Patrz też: Kompensacja mocy biernej. Jakie są metody kompensacji mocy biernej, jakie urządzenia stosować?

Oznaczenia dwukolorowe przewodów elektrycznych

• Oznaczenie kombinacją dwóch kolorów jest dopuszczalne pod warunkiem, że nie zachodzi obawa pomylenia oznaczeń. Aby uniknąć takiej sytuacji kolory zielony i żółty powinny być stosowane tylko w dwukolorowej kombinacji (zielonej i żółtej), tzn. dla oznaczania przewodów ochronnych i przewodów połączeń ochronnych.
• Przy oznaczeniu dwukolorowym gołych przewodów ochronnych, na każdym odcinku o długości 15 mm jeden kolor powinien zajmować co najmniej 30, lecz nie więcej niż 70% powierzchni przewodu, a drugi pokrywać pozostałą część.
• Oznaczenie dwukolorowe gołych przewodów ochronnych musi być wykonane na całej długości lub na każdej części dostępnej przewodu.
• W przypadku użycia taśmy samoprzylepnej należy ją stosować wyłącznie w kolorze zielono-żółtym.
• Jeżeli przewód ochronny może być łatwo zidentyfikowany przez swój kształt lub usytuowanie (np. przewód koncentryczny), to nie jest konieczne oznaczanie go kolorem na całej długości; w takim przypadku zaleca się jego końce lub miejsca dostępne przewodu (żyły) oznaczyć symbolem graficznym bądź dwukolorową kombinacją (zieloną i żółtą) lub alfanumerycznym symbolem PE.
• Jeżeli części przewodzące obce wykorzystywane są jako przewód PE, to nie wymagają one oznaczenia kolorami.
• Przewód izolowany PEN powinien być oznaczony na całej długości kolorem zielonym i żółtym, a na końcach dodatkowo niebieskimi oznacznikami (tak aby równocześnie widoczne były wszystkie wymienione barwy) lub kolorem niebieskim, a na końcach dodatkowo oznacznikami dwukolorowymi, tj. zielonymi i żółtymi.
• Izolowane przewody PEL lub PEM powinny być oznaczone na całej długości kombinacją dwukolorową (zielony i żółty) oraz na końcach kolorem niebieskim. Dodatkowe oznakowanie na niebiesko może być pominięte w dwóch przypadkach: w wyposażeniu elektrycznym (jeżeli odpowiednie wymagania są wprowadzone w konkretnych normach wyrobu) lub na terenie kraju w oprzewodowaniu, np. stosowanym w zakładach przemysłowych (jeżeli tak zdecyduje właściwy komitet normalizacyjny).
• Jeżeli zachodzi obawa pomylenia przewodów PEN z przewodem PEM lub PEL, na końcach tych dwóch ostatnich powinny być zastosowane odpowiednie oznaczenia alfanumeryczne.
• Przewody połączenia ochronnego powinny być oznaczone dwukolorową kombinacją (zielony i żółty).

Oznaczenia alfanumeryczne przewodów według PN-EN 60446:2010
Są wykorzystywane do oznaczania przewodów indywidualnych i znajdujących się w grupie. Należy stosować cyfry arabskie, które powinny być wyraźne, czytelne, trwałe i kontrastowe w stosunku do barw izolacji. W celu uniknięcia pomyłek, cyfry 6 i 9 lub jakiekolwiek ich kombinacje (6, 9, 19, 16) trzeba podkreślać. Oznaczenia alfanumeryczne oraz kolorystyczne wybranych przewodów są podane w tabeli.

Oznaczenia przewodów elektrycznych - identyfikacja urządzeń w instalacjach elektrycznych niskiego napięcia (norma PN-HD 60364-5-51:2011)

Jeżeli istnieje możliwość wystąpienia pomyłki przeznaczenia urządzeń łączeniowych i sterujących instalacji elektrycznych, należy przewidzieć tabliczki lub zastosować inne środki identyfikacyjne. Tam, gdzie działanie urządzeń łączeniowych i sterujących nie może być obserwowane przez obsługę, a może spowodować niebezpieczeństwo, wówczas należy zainstalować odpowiedni wskaźnik (zastosowany zgodnie z PN-EN 60073 i PN-EN 60447) w pozycji dogodnej do obserwacji przez obsługę.

Identyfikacja przewodów
Przewody instalacji elektrycznych powinny być tak ułożone i oznaczone, aby mogły być zidentyfikowane podczas przeprowadzania przeglądu, badań, napraw lub zmian w instalacji. Oznaczenia muszą być zgodne
z wymaganiami PN-EN 60446, chyba że wymóg ten zostanie zastąpiony dalszymi postanowieniami normy PN-HD 60364-5-51. W nich zawarte są niektóre podstawowe wymagania z normy PN-EN 60446 oraz niżej przytoczone:

• przewód neutralny N lub środkowy M powinien być oznakowany na całej długości,
• przewód ochronny PE powinien być oznakowany kombinacją dwukolorową (zielony i żółty) i nie może być ona używana do innych celów,
• izolowane przewody uziemiające i izolowane przewody połączeń wyrównanych powinny być oznakowane tak, jak przewody ochronne,
• przewody ochronno-neutralne PEN, jeżeli są izolowane, powinny być oznakowane jednym z następujących sposobów: kolorami zielonym i żółtym na całej długości i dodatkowo kolorem niebieskim na końcach, przy zaciskach lub niebieskim na całej długości i dodatkowo kolorem zielonym i żółtym na końcach, przy zaciskach. Wybór metody lub metod do oznakowania przewodów PEN należy do komitetów krajowych. W załączniku ZB (informacyjnym) normy PN-HD 60364-5-51 zestawiono oznaczenia kolorystyczne stosowane w 18 krajach europejskich. Wynika z niego, że większość krajów wziętych pod uwagę stosuje oznaczenie przewodów PEN na całej długości kolorami zielonym i żółtym z niebieskim oznaczeniem przy zaciskach.
  • Przewody ochronno-liniowe PEL i ochronno-środkowe PEM powinny być (jeżeli są izolowane) oznaczone kolorami zielonym i żółtym na całej długości, i dodatkowo niebieskim na końcach przy zaciskach.
  • Wielożyłowe, sztywne i giętkie kable i przewody sznurowe (od 2 do 5 żył) powinny być oznaczone na całej długości kolorami jak w poniższych tabelach.
  • Przy kablach i przewodach sznurowych od (2 do 5 żył), które są stosowane w obwodach pomocniczych i sterowniczych, każda żyła powinna być oznaczona kolorem lub napisem. Jeżeli żaden z nich nie ma żyły oznaczonej na niebiesko, dopuszczalne jest wykorzystanie jednego z przewodów jako neutralnego.
  • W kablach i przewodach sznurowych o liczbie żył większej od 5 każda żyła powinna być oznaczana kolorem zgodnie z EN 60446 lub numerem. Żyła oznaczona numerami i używana jako przewód ochronny lub neutralny powinna mieć odpowiednio zielony i żółty lub jasnoniebieski kolor przy każdym zacisku. Przewody (żyły) PEN, PEL lub PEM oznaczane numerami powinny mieć przy każdej końcówce barwę zieloną i żółtą oraz niebieską.

Tab. Oznaczenia kolorami kabli i przewodów sznurowych o liczbie żył 2–5 z żyłą ochronną

¹ tylko do specjalnych zastosowań;
² nieizolowana, koncentryczna część przewodząca, taka jak metalowy płaszcz, pancerz albo ekran, nie jest traktowana jako żyła; część koncentryczna jest identyfikowana przez jej pozycję i nie musi być oznaczana kolorem

Tab. Oznaczanie kolorami kabli i przewodów sznurowych o liczbie żył 2–5 bez żyły ochronnej

• Przewody liniowe jednożyłowe są oznaczane na całej długości na brązowo, czarno lub szaro. Użycie jednej z tych barw dla wszystkich przewodów liniowych jednożyłowych w tym samym obwodzie jest dozwolone; pojedyncze kolory – zielony lub żółty nie powinny być stosowane.
• Powłoki przewodów jednożyłowych i izolowanych (zgodnie z odpowiednią normą), które nie są dostępne z zieloną i żółtą lub niebieską izolacją, np. w przypadku dużych przekrojów, większych niż 16 mm², mogą być zastosowane jako: przewód ochronny (jeżeli oznakowanie zielono-żółte jest użyte przy każdym zacisku), przewody PEN, PEL i PEM (jeśli oznaczniki zielono-żółte i niebieskie będą umieszczone przy każdym zacisku) oraz przewód neutralny (gdy oznakowanie niebieskie jest zastosowane przy każdym zacisku).
• Zaleca się, aby oznakowanie było trwałe i niemożliwe do usunięcia lub zniszczenia podczas działania instalacji. W niektórych przypadkach, pod warunkiem że pomyłka nie jest możliwa i nie ma przewodu neutralnego, przewód niebieski może być użyty jako fazowy lub do innych celów, wyłączając zastosowanie jako przewód ochronny.
• Oznaczenie przewodów elektrycznych barwą (lub oznacznikiem) nie jest wymagane: dla żył przewodów koncentrycznych; dla metalowych osłon lub opancerzenia kabla, gdy są użyte jako przewód ochronny; dla przewodów gołych, gdy ich identyfikacja nie jest możliwa ze względu na ekstremalne wpływy, np. agresywną atmosferę i działające siły; dla metalowych części konstrukcji lub części przewodzących obcych, użytych jako przewody ochronne; dla części przewodzących dostępnych, wykorzystanych jako przewody ochronne oraz dla przewodów gołych napowietrznych.
• Oznaczenie kolorem nie jest wymagane dla płaskich przewodów giętkich bez osłony lub przewodów, których izolacja uniemożliwia zastosowanie tego typu oznaczenia, np. przewody z izolacją mineralną. Żyły tych przewodów, użyte jako przewody ochronne bądź PEN, PEL i PEM lub neutralne, powinny być przewidziane do znakowania odpowiednim kolorem przy ich zaciskach.

W rozdziale 514. normy PN-HD 60364-5-51 zamieszczono nie tylko wymagania dotyczące oznaczeń identyfikacyjnych, ale i schematów oraz dokumentacji instalacji. Te ostatnie odgrywają bowiem ważną rolę w sprawdzaniu oznaczeń identyfikacyjnych. Wymagania te są następujące:

• tam, gdzie jest to niezbędne, powinny być (zgodnie z normami PN-EN 61346-1 i PN-EN 61082) zapewnione odpowiednie schematy, wykresy, rysunki lub tablice, zawierające w szczególności: typ i układ obwodów (punkty zasilania odbiorów, liczbę i rozmiar przewodów, typ oprzewodowania) oraz charakterystyki potrzebne do identyfikacji urządzeń, pełniące funkcje zabezpieczeń, izolacji i łączenia oraz ich lokalizację;
• zaleca się, aby schematy i dokumenty zawierały następujące informacje: typ i przekrój przewodów, długość obwodów, rodzaj i typ zabezpieczeń, prąd znamionowy lub nastawienie zabezpieczeń, przewidywane prądy zwarciowe i moc zwarciową zabezpieczeń; warto, aby powyższe informacje obejmowały wszystkie obwody instalacji;
• informacje zaleca się aktualizować po każdej modyfikacji instalacji, tak aby rysunki i dokumenty wskazywały lokalizację każdego ukrytego urządzenia;
• zastosowane symbole powinny być dobrane z bazy danych IEC 60617 (PN-EN 60617).
  
  

Artykuł ukazał się w publikacji „Sektor Elektroenergetyczny” 2015
Zobacz e-wydanie