Zielone dachy. Jakie są rodzaje zielonych dachów i czym się wyróżniają?

Właściwie zrealizowane dachy zielone, mają wiele zalet: zarówno użytkowych – jako miejsca rekreacji, estetycznych – służąc poprawie wizerunku danego miejsca, jak i przyrodniczych – realizowanych poprzez zwiększenie udziału zieleni przeciwdziałającej negatywnym zjawiskom zmian klimatu, występującym w intensywnie zabudowanych rejonach. Jakie są rodzaje dachów zielonych?

Spis treści

1. Stopień nachylenia
2. Dachy ekstensywne
3. Dachy intensywne
4. Izolacja dachu zielonego
5. Komponenty - oddzielnie czy w komplecie?

Dach zielony (ang. green roof) to porośnięta roślinnością powierzchnia na stropie obiektu budowlanego. Nazwa ta wskazuje na właściwości ekologiczne oraz wiąże się z zastosowaniem zieleni na fragmencie lub całej powierzchni dachu bądź innej konstrukcji. Ze względu na większą liczbę specjalistycznych warstw budowa dachu zielonego jest trudniejsza i bardziej skomplikowana niż typowego – bez roślin.

Nowoczesne technologie dają coraz więcej możliwości stosowania tego rodzaju rozwiązań w wielu miejscach, np. poniżej lub na poziomie terenu, pokrywając w trwały sposób stropy garaży podziemnych, a także ponad gruntem – na znacznych wysokościach i różnych poziomach wieżowców – często w formie rozbudowanych tarasów. Dachy zielone występują zarówno w skali mikro (na pojedynczych garażach, wiatach czy altanach), jak i w skali makro, zajmując coraz większe powierzchnie wkomponowane w konstrukcje hal i magazynów czy tuneli.

Stopień nachylenia

Ze względu na stopień nachylenia wyróżnia się dachy zielone:płaskie – do ok. 10°, skośne – ok. 10–25°, i strome – powyżej 25°. Im większe nachylenie dachu, tym trudniej utrzymać na nim zieleń.

Na skośnym lub stromym konieczne może być zastosowanie specjalnego systemu zazielenienia, ponieważ trudniejsze jest zabezpieczenie stabilności poszczególnych warstw. Wymaga to wykorzystania rozwiązań przeciwdziałających erozji (zarówno wodnej, jak i wietrznej) wynikającej ze znacznie szybszego spływania wody oraz wysychania substratu w porównaniu z dachami płaskimi. W niektórych przypadkach warto rozważyć użycie jako drenażu wyłącznie warstwy specjalistycznego substratu, co pozwoli ograniczyć liczbę i ciężar warstw.

Na powierzchniach o nachyleniu powyżej 45° zieleń stosuje się rzadko. Choć jest to możliwe, to wymaga skomplikowanej konstrukcji oraz indywidualnego projektu, opartego na wiedzy i doświadczeniu specjalistów. Zwykle taka realizacja będzie sprawiać sporo problemów natury technicznej, a jej koszt na pewno będzie wysoki.

Przeczytaj również:

• Ogród bagienny na dachu. Korzyści, konstrukcja, rośliny
• Warstwy dachu zielonego. Jakie pełnią funkcje? Z czego są wykonane?

Dachy ekstensywne

Dachy ekstensywne wyróżnia lżejsza i prostsza konstrukcja, z niską roślinnością. Po nasączeniu ich ciężar własny waha się pomiędzy 50 (dla dachów jednowarstwowych lub z cienkim drenażem) a ok. 70 kg/m², ale czasem może osiągać nawet 170 kg/m².

Substrat powinien być lekki, o wysokiej porowatości i cienkiej warstwie materii organicznej. Miąższość jego warstwy wynosi od 2 do 20 cm. Spełnienie tych parametrów pozwala na założenie zielonego dachu bez znacznej ingerencji w konstrukcję obiektu budowlanego.

Dachy takie – zarówno na powierzchniach płaskich, jak i pochyłych – nie są wykorzystywane do celów rekreacyjnych, ale pełnią funkcje przyrodnicze. Ze względu na małą głębokość podłoża umożliwiającego wegetację sadzi się na nich gatunki roślin o płytkim systemie korzeniowym, niewymagające wielu zabiegów pielęgnacyjnych.

Dachy ekstensywne są tańsze w eksploatacji od tych bardziej zagospodarowanych zielenią i innymi elementami wyposażenia.

Dachy intensywne

Wymagają wzmocnienia typowej lub wykonania specjalnej konstrukcji budynku, by przenieść znaczne obciążenie, wynoszące ok. 290 kg/m² i większe. W ekstremalnych przypadkach – związanych z bardzo intensywnym zagospodarowaniem – nawet ponad 1000 kg/m². Miąższość warstwy substratu to minimum 20 cm dla trawników – wzrasta w przypadku użycia coraz większych roślin.

Stosuje się zarówno substraty typu lekkiego, jak i cięższe (w zależności od wagi w stanie pełnego zagęszczenia i nasycenia wodą), jednak również o wysokiej porowatości, z cienką warstwą materii organicznej. Poziom obciążenia zależy m.in. od rodzaju i miąższości użytego substratu, rodzaju roślin (są to często atrakcyjne kompozycje różnorodnych pod względem wielkości i gatunków drzew oraz krzewów, co znacznie zwiększa ciężar), typu nawierzchni utwardzonej, a także elementów infrastruktury (np. oczka wodne i baseny, altany i pergole) umożliwiającej spędzanie czasu przez często znaczną grupę użytkowników. Rozwiązania takie stosuje się na powierzchniach płaskich, w tym tarasach, gdyż ułatwia to realizację funkcji rekreacyjnych równolegle z przyrodniczymi.

W zależności od dostępnej powierzchni i dopuszczalnego obciążenia stropu zagospodarowanie takiego dachu może być bardzo rozbudowane. Wiele z realizowanych współcześnie koncepcji uwzględnia atrakcyjny i bogaty program użytkowy, w tym zapewnia możliwość odpoczynku i rekreacji wśród bujnej zieleni. Na wartość zielonych dachów intensywnych składa się także ich rola estetyczna oraz udział w podnoszeniu walorów krajobrazowych miejsca i jego otoczenia.

Dach taki generuje jednak większe koszty, ponieważ zarówno na etapie projektu, realizacji, jak i późniejszej eksploatacji wymaga dodatkowo konserwacji elementów infrastruktury, wyposażenia oraz stałej pielęgnacji roślinności, w tym instalacji systemu ich nawadniania.

Izolacja dachu zielonego

Dachy zielone mogą być nieocieplone – bez warstwy izolacji termicznej – oraz docieplone, w których istotny jest wzajemny układ warstw hydroizolacji i termoizolacji – tradycyjny lub odwrócony.

• Dach o układzie tradycyjnym – w jego konstrukcji warstwa hydroizolacyjna umieszczona jest wyżej niż termoizolacja, a w niektórych przypadkach nie ma potrzeby ocieplania stropu.

• Dach o układzie odwróconym – tu warstwa hydroizolacyjna znajduje się niżej niż warstwa termoizolacji, czyli na samym spodzie pokrycia dachowego. Jej ułożenie jest pracą zanikową, dlatego realizacja wymaga szczególnej precyzji – pozostaje ona przykryta innymi warstwami zielonego dachu, co jednocześnie ogranicza dostęp w celu wykonania naprawy. Wśród zalet takich dachów wymienia się m.in. bardzo dobrą ochronę hydroizolacji i wydłużenie okresu jej użytkowania, a także lepsze zabezpieczenie przed skokami temperatury. Ponadto warstwa ocieplenia chroni hydroizolację przed mechanicznymi uszkodzeniami powodowanymi przez rośliny, np. ogranicza przerastanie korzeni. W tej konstrukcji główna masa wody opadowej spływa znad ocieplenia do systemu odwadniającego. Taki typ dachu daje też duże możliwości zagospodarowania powierzchni, m.in. zakładania atrakcyjnych ogrodów.

Komponenty - oddzielnie czy w komplecie?

Wyróżnia się dachy zielone systemowe i tzw. niesystemowe. Decyzja o wyborze może okazać się kluczowa dla inwestycji w ujęciu wieloletnim, zarówno pod względem technicznym, ekonomicznym, jak i formalnoprawnym.

Dachy zielone systemowe

To układ o skuteczności potwierdzonej badaniami przez dostawców danej technologii, tworzący spójną konstrukcję zarówno w zakresie niezawodności poszczególnych warstw i komponentów przyjętego systemu, jak i ich wzajemnego oddziaływania. Atutem takich rozwiązań jest kontrola prawidłowości wykonania systemu na etapie budowy nie tylko przez inspektora nadzoru inwestorskiego, ale także przez dozór techniczny producenta danego systemu podczas układania poszczególnych warstw (co jest istotne zwłaszcza w przypadku hydroizolacji) i pozostałych komponentów składowych zielonego dachu.

Podczas wykonywania dachów systemowych realizacja wszystkich elementów musi być zlecona wykonawcy (podwykonawcy), który ma certyfikat uprawniający do budowy dachów zielonych. Spełnienie ww. wymogów pozwala dostawcy danej technologii na udzielenie dodatkowej gwarancji na ewentualne wady całego dachu zielonego.

Dachy systemowe są droższe, ale zapewniają większe bezpieczeństwo projektantowi i inwestorowi (dają możliwość dochodzenia roszczeń z tytułu wykonania niezgodnie z umową lub w przypadku zaistnienia wad, a także skorzystania z gwarancji rozumianej jako dobrowolna deklaracja dostawcy technologii danego sytemu), jak również przyszłym użytkownikom.

Dachy zielone tzw. niesystemowe

Są najczęściej projektowane indywidualnie, a ich poszczególne warstwy wykonywane zwykle z komponentów różnych dostawców. Takie podejście jest oczywiście właściwe, ale należy pamiętać, że producenci komponentów wydają gwarancję na prawidłowe funkcjonowanie jedynie pojedynczego produktu, a nie całego dachu. Bez znajomości materiałów i sposobu ich doboru, specjalistycznej wiedzy i doświadczenia (co nie zawsze da się zweryfikować) popartego badaniami w zakresie zastosowanego autorskiego układu warstw (zwłaszcza kompatybilności wszystkich elementów) oraz ich właściwego wykonania nie ma też pewności, że ostatecznie cały system będzie działał bez zarzutów. Jednocześnie rozwiązanie niesystemowe może zwiększyć koszty realizacji i utrzymania dachu, ponieważ w przypadku nieprawidłowości w pracy układu nie będzie on objęty dodatkową gwarancją

dr inż. Kinga Kimic, architekt krajobrazu, Katedra Architektury Krajobrazu, Wydział Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu, SGGW w Warszawie