Charakterystyka ogólna odporności na włamanie
Dostępnych jest szereg norm europejskich dotyczących bram, w tym także określających wymagania dla tego typu wyrobów. Głównie należą do nich następujące normy:
- PN-EN 13241-1+A1:2012 Bramy – Norma wyrobu – Część 1: Wyroby bez właściwości dotyczących odporności ogniowej lub dymoszczelności,
- PN-EN 12635:2004 Bramy – Instalowanie i użytkowanie,
- PN-EN 12978:2006 Drzwi i bramy – Urządzenia zabezpieczające do drzwi i bram z napędem – Wymagania i metody badan.
Żadna z powyżej wymienionych norm nie reguluje problematyki związanej ze zwiększoną odpornością bram na włamanie. Stwierdzić więc można, iż w chwili obecnej brak jakichkolwiek obowiązujących dokumentów normatywnych w randze normy europejskiej bądź polskiej, określających wymagania i metody badań oraz klasyfikację bram pod względem ich odporności na włamanie.
Funkcjonują jednak normy odnoszące się do tych właściwości, które obejmują inne budowlane wyroby otworowe, jak drzwi, okna, żaluzje itp. Opracowano cały pakiet takich norm, w skład którego wchodzą:
- PN-EN 1627:2012 Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje – Odporność na włamanie – Wymagania i klasyfikacja,
- PN-EN 1628+A1:2016 Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje – Odporność na włamanie – Metoda badania dla określenia odporności na obciążenia statyczne,
- PN-EN 1629+A1:2016 Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje – Odporność na włamanie – Metoda badania dla określenia odporności na obciążenia dynamiczne,
- PN-EN 1630+A1:2016 Drzwi, okna, ściany osłonowe, kraty i żaluzje – Odporność na włamanie – Metoda badania dla określenia odporności na próby włamania ręcznego.
W normie PN-EN 1627:2012 określono wymagania i systemy klasyfikacji dotyczące odporności na włamanie drzwi, okien itp. z różnymi sposobami otwierania, a także do konstrukcji stałych.
Z kolei normy PN-EN 1628+A1:2016 oraz PN-EN 1629+A1:2016 precyzują metody badania dla określenia odporności na obciążenia statyczne lub dynamiczne, w celu oceny właściwości przeciwwłamaniowych drzwi, okien i pozostałych wyrobów.
Ostatnia z pakietu norma PN-EN 1630+A1:2016 podaje metodę badania określającą odporność na próby włamania ręcznego, celem oceny właściwości przeciwwłamaniowych okien, drzwi, ścian osłonowych, krat i żaluzji niezależnie od materiałów z jakich je zrobiono oraz przedstawia zestawy narzędzi.
Normy odnoszą się wyłącznie do wyrobów, natomiast nie dotyczą sposobu ich montażu w przegrodach budowlanych oraz połączenia ze strukturą budynku.
Wspomniana już norma PN-EN 1627:2012 dzieli objęte nią wyroby na sześć klas odporności według różnych rodzajów ataków i zróżnicowanej wiedzy przestępców, z dodatkowym oznaczeniem literowym RC (resistance class). Klasa RC 1 oznacza najmniejszą możliwą odporność na włamanie, zaś Klasa RC 6 jest najtrudniejsza do sforsowania.
Dodać należy, że w każdej z powyższych norm zaznaczono, iż nie mają one zastosowania do bram objętych normą PN-EN 13241-1.
Ze względu na brak innych uregulowań normatywnych dotyczących oceny odporności na włamanie bram, producenci tych wyrobów, a także jednostki badawcze, posługują się zastępczo pakietem norm PN-EN 1627 ÷ PN-EN 1630. Producenci bram o podwyższonej odporności na włamanie już w procesach ich projektowania uwzględniają przewidywane metody włamań rabunkowych i stosowane narzędzia opisane w normach. Jak już wspomniano, także jednostki badawcze wydają dokumenty związane z bramami o określonej odporności na włamanie, w oparciu o wymagania i klasyfikacje wynikające z postanowień przedstawianych norm. Takim przykładem mogą być Rekomendacje Techniczne wydawane przez Instytut Techniki Budowlanej w Warszawie.
Brak uregulowań europejskich spowodował, że przykładowo w Niemczech prowadzono stosowne prace nad możliwością określania poziomu zwiększonej odporności bram na włamanie. W wymienionym państwie związek branżowy Türe – Tore – Zargen (Drzwi – Bramy – Ościeżnice) opracował w 2008 r. krajowe wytyczne oznaczone jako TTZ, które dotyczyły tej problematyki. W wyniku dalszych prac wprowadzono w 2020 r., na bazie normy europejskiej EN 1627, Techniczną Specyfikację DIN/TS 18194 „Bramy – Odporność na włamanie – Wymagania i klasyfikacja”, na podstawie której można w tym kraju określać poziom właściwości związanych z odpornością na włamanie bram.
Odnotować jeszcze można, iż w prasie fachowej ukazały się informacje o prowadzonych w CEN pracach nad zharmonizowaną normą europejską, na podstawie której będzie możliwe klasyfikowanie w konwencjonalny sposób bram, jako wyrobów o określonej odporności na włamanie.
Podsumowując stwierdzić należy, iż w obecnym stanie prawnym nie można w Polsce formalnie posługiwać się klasami odporności RC w odniesieniu do bram, gdyż nie ma krajowej lub europejskiej normy klasyfikującej poziom odporności na włamanie tych wyrobów. Ponadto w zakresie normy klasyfikacyjnej PN-EN 1627:2011 wyraźnie stwierdzono, że nie ma zastosowania do bram objętych normą wyrobu EN 13241-1. Producenci mogą więc tylko oferować bramy o podwyższonym poziomie odporności na włamanie, bez określenia ich klasy.
Przykładowe rozwiązania konstrukcyjne bram
Bramą określa się urządzenie służące do otwierania i zamykania otworu, który jest przeznaczony do ruchu pojazdów i pieszych. Występują różne rodzaje bram, o konstrukcji stosownej do wymagań obiektu, w którym są zainstalowane.
Do obiektów wymagających szczególnego zabezpieczenia przed włamaniem zaliczyć należy garaże, gdzie parkuje się samochody, często o dużej wartości, ale także przechowuje przedmioty nie mniej wartościowe, jak rowery, kosiarki lub elektronarzędzia. Aby nie padły łupem złodziei, pomieszczenia garażowe wymagają solidnej ochrony przed włamaniem, w tym przede wszystkim zainstalowania właściwych bram. Ponadto garaż jest zazwyczaj połączony z częścią mieszkalną, co stanowi dodatkową zachętę dla potencjalnego włamywacza, przedostania się tą drogą do budynku.
Bardzo często w garażach, szczególnie indywidualnych, stosuje się bramy garażowe podnoszono-uchylne wyposażone w skrzydło płytowe, które uruchamia się poprzez przechylenie i umieszczenie poziomo w górnym skrajnym położeniu. Skrzydło jest prowadzone w prowadnikach szynowych ościeżnicy, a jego masę równoważy się za pomocą sprężyn. W skład bramy wchodzą jeszcze okucia, w tym zamek, uszczelnienia oraz opcjonalnie napęd mechaniczny. Zwykle ramy skrzydła wykonuję się ze stalowych kształtowników i wypełnia poszyciem z blachy stalowej lub aluminiowej, a także litego drewna. Możliwe jest także wprowadzenie przeszkleń.
Standardowo bramy określane jako cechujące się zwiększoną odpornością na włamanie są wyposażone w system zamknięć ryglujących skrzydło bramy z ościeżnicą w obu dolnych narożnikach oraz w środku górnej krawędzi skrzydła. System ten składa się z zamka sprzężonego poprzez cięgna w giętkich osłonach z dwoma ryglami bocznymi oraz jednym ryglem górnym. Ponadto zamek z wkładką bębenkową jest dodatkowo osłonięty od strony zewnętrznej bramy płytą wykonaną z blachy stalowej, zazwyczaj o grubości 3 mm. Przedstawione rozwiązanie konstrukcyjne jest przez producentów bram określane, jako odpowiadające wymaganiom 2 klasy odporności na włamanie.
Bramy deklarowane jako wykonane w 3 klasie odporności mają ponadto wzmocnioną konstrukcję, w której poszycie skrzydła jest wykonane z blachy stalowej o grubości co najmniej 1 mm. Dodatkowo poszycie w miejscach łączenia wzmacnia się stalowymi nitami rozmieszczonymi na całej długości łączeń w odległościach nie większych niż 300 mm.
Szerokie zastosowanie w obiektach garażowych znajdują również segmentowe bramy garażowe, otwierające się pionowo przy pomocy napędu i pozostające pod stropem garażu. Skrzydło bramy składa się ze stalowych lub aluminiowych segmentów wypełnionych zazwyczaj pianką poliuretanową, o wysokości od 350 mm do 600 mm i grubości w przedziale od 35 mm do 70 mm, oraz stosownie uszczelnionych na łączeniach.
Wyroby o przedstawionej konstrukcji oferuje m.in. firma Hörmann Polska Sp. z o.o. Dodać należy, iż macierzysta firma działająca w Niemczech, uzyskała na podstawie przedstawionych już powyżej przepisów certyfikat stwierdzający, że przeciwwłamaniowe segmentowe bramy garażowe z i bez drzwi przejściowych otwieranych na zewnątrz typu LPU 42 są zgodne z wymaganiami Technicznej Specyfikacji DIN/TS 18194:2020 w klasie RC 2. W oparciu o ten dokument producent wystąpił do Instytutu Techniki Budowlanej w Warszawie o wydanie opinii technicznej dotyczącej segmentowych bram garażowych systemów LPU 42 i LPU 62 w zakresie odporności na włamanie. Instytut po przeprowadzeniu stosownej procedury potwierdził, iż bramy systemu LPU spełniają wymagania odporności na włamanie w klasie RC 2.
Bramy o określonej odporności mają zmodernizowaną, w stosunku do standardowej, konstrukcję. Zmiany polegały m.in. na wzmocnieniu ościeżnicy przez zainstalowanie dodatkowych elementów bocznych oraz wprowadzeniu mocniejszych rolek, wyposażonych w łożyska kulkowe. Ponadto zastosowano blokadę płyty skrzydła, chroniącą przed możliwością podważenia, a także wzmocniono górny uchwyt rolki.
Dodać należy, że dostępne są bramy segmentowe o zaprezentowanej wzmocnionej konstrukcji w następujących wymiarach w świetle ościeżnicy:
- szerokość - od 1200 mm do 6000 mm,
- wysokość - od 1875 do 3000 mm.
Asortyment wymiarowy wskazuje, iż bramy mogą być stosowane również w większych obiektach, np. przemysłowych.
W budynkach o większej kubaturze stosowane są bramy określane jako przemysłowe, charakteryzujące się zwiększonymi wymiarami gabarytowymi. Niektóre obiekty o dużej powierzchni, jak magazyny, hale produkcji specjalnej oraz wyrobów wartościowych, centra handlowe itp. wymagają wysokiego poziomu bezpieczeństwa, w tym przed włamaniem. Instalowane w nich bramy powinny być zaprojektowane i wykonane w sposób maksymalnie utrudniający lub uniemożliwiający sforsowanie przez osoby nieuprawnione. Tego rodzaju wyroby otworowe charakteryzują się wzmocnioną konstrukcją, wykonaną z użyciem materiałów o wysokiej wytrzymałości jak stal lub stopy aluminium. Standardowo stosuje się kształtowniki o zwiększonej grubości oraz wzmocnione prowadnice skrzydła.
Bramy przemysłowe o zwiększonej odporności na włamanie, w tym segmentowe ISO 45 EVO w wersji antywłamaniowej klasy RC 2, oferuje firma Novoferm. W materiałach informacyjnych producent podaje, iż klasyfikacja odporności jest oparta o wymienioną już w publikacji Specyfikacji DIN/TS 18194:2020. Jej uzyskanie wymagało wprowadzenia dodatkowych zabezpieczeń m.in. w formie wzmocnienia blachy mocującej, dłuższych trzpieni rolek oraz zainstalowania specjalnych zaczepów utrudniających wyważenie skrzydła bramy. Ponadto klasa RC 2 obejmuje tylko wyroby o powierzchni nie przekraczającej 15 mkw.
Dostępne na rynku budowlanym są również bramy rolowane, które wg informacji producentów spełniają wymagania odporności na włamanie klasy RC 2, a nawet RC 3. Bramy rolowane charakteryzują się skrzydłem w postaci płaszcza (zwanego też pancerzem) składającego się z profili/lamel, które przesuwają się w prowadnicach bocznych i nawijają na wał usytuowany w kasecie zainstalowanej zazwyczaj w nadprożu.
Jednym z takich producentów jest firma Krishome, oferująca przemysłowe bramy rolowane w dwóch powyżej wymienionych klasach. W katalogu wyrobów podaje, że zabezpieczenie antywłamaniowe stanowi zamek ryglujący zamontowany w dolnej listwie pancerza, który uniemożliwia otwarcie zaryglowanej bramy z zewnątrz. Dostęp do wnętrza obiektów wymagających specjalnej ochrony zabezpiecza się dodatkowo przy pomocy kart dostępu lub klawiatury kodowanej. Wywołanie sygnału sterującego otwieraniem i zamykaniem bramy można zaszyfrować nawet ośmiocyfrowym kodem.
Literatura
- Normy PN-EN
- Zb. Czajka, D. Potrzebski, „Garażowe bramy segmentowe o potwierdzonej klasie RC 2 odporności na włamanie”, Okno Nr 3/2022
- Materiały informacyjne firm: Hörmann, Novoferm, Krishome
- Przejdź do galerii: Nowoczesne fasady budynków – ważny element zrównoważonego rozwoju i certyfikacji LEED, BREEAM, DGNB
