Historia z Chmielnika
Dzieje Chmielnika (woj. świętokrzyskie) nieodzownie związane są z dyfuzją dwóch kultur - polskiej i żydowskiej. Zabytkowa Synagoga żydowska, za sprawą projektu autorstwa Nizio Design International, przemieni się w budynek o charakterze muzealnym, który przedstawi rys historyczny tego handlowego miasta. Jest to projekt o nazwie Świętokrzyski Sztetl.
Autor: Nizio Design International
Świadectwem wielokulturowości jest dziś w Chmielniku murowana bożnica z XVIII wieku, usytuowana w samym sercu miasta. Losy budynku zmieniały się, wraz z losami ludności, pod wpływem historii. Nowa forma zagospodarowania obiektu wg projektu Nizio Design International, przy jednoczesnym odtworzeniu przedwojennej pamięci, stanowi priorytet w zaznaczeniu wewnętrznej architektury synagogi.
Projekt Świętokrzyski Sztetl ma na celu stworzenie miejsca, które nieprzerwanie będzie tętniło życiem, a także takiego, które stanie się nowoczesną wizytówką Chmielnika. Wg założenia może stać się nawet centrum artystycznym i przestrzenią naukowej wymiany. Inspiracją w poszukiwaniu rozwiązań zagospodarowania przestrzeni synagogi stała się opozycja architektoniczna, która jest zarazem osią konstrukcji dwóch odmiennych wątków (czyli życia i zagłady). W języku hebrajskim synagoga oznacza "dom zgromadzeń".
Figura domu i jego struktura, zainspirowana tradycjami kultur polskiej i żydowskiej, odegrała kluczową rolę w projektowaniu form podziału przestrzeni wewnątrz synagogi i zagospodarowaniu terenu wokół niej. Szczególną rolę w chmielnickim projekcie odgrywa symbol otwartego domu. Budynek przedstawiony jest w postaci metalowego sześcianu. Jest on metaforą umiejscowienia Polaków i Żydów w zastanej sztetlowej rzeczywistości.
W odległości 15 metrów na północ od budynku bożnicy, znajduje się monument, przypominający tragedię zagłady chmielnickich Żydów. Na wewnętrznych strukturach ścian monumentu zostaną naznaczone nazwiska mieszkańców żydowskiej części miasta wymordowanych w czasie Holokaustu. Zwiedzający dostaną się do wnętrza jedynie przez wąskie szczeliny, umieszczone po bokach metalowego sześcianu. Swym dwubiegunowym rozmieszczeniem wejścia te oświetlają jego krańcowe części wejścia i wyjścia, bez możliwości usłyszenia gwaru przedwojennego miasteczka, szumu modlitwy, blasku pożółkłej fotografii. Aby nie ingerować w podłoże, monument zostanie usadowiony na żelbetowej płycie.
Znakiem rozpoznawczym i zarazem emblematem graficznym Muzeum jest metalowy sześcian, symbolizujący dom (בית), otwarty na cztery strony świata. Dach "domu światła" będzie mógł służyć mieszkańcom Chmielnika jako miejsce spotkań. Wg zamysłu architektów ma szansę stać się przestrzenią dla prezentacji artystycznych, którą Chmielniczanie wypełnią swoimi twórczymi inspiracjami. Charakter tej przestrzeni będzie podkreślany przez oświetlenie. Będzie to doskonałe miejsce na koncerty i różne uroczystości. W sali nad wejściami zostaną umieszczone cztery ekrany. Zgaszone, będą wtapiać się w ścianę "domu światła", włączone zaś staną się transferem wiedzy o architekturze (drewnianej i murowanej) przedwojennych synagog z pobliskich Sztetli: Działoszyc, Pińczowa i Chęcin.
Prosty i geometryczny kształt sześcianu otwiera się na wschód przez szerokie wejście na, po części zrekonstruowany, Aron Ha Kodesh - najistotniejsze miejsce w synagodze. W ten sposób kierowana jest na niego uwaga zwiedzających. Na zewnętrznej ścianie kubika będziemy mogli podziwiać (w dwustronnych podświetlanych niszach na eksponaty) obiekty z zakresu życia codziennego Żydów, jak i przedmioty o charakterze religijnym.
Wg projektu ekspozycja ma zapraszać widzów do interakcji, ponieważ oddziaływać będzie na zmysły. Możliwe jest to dzięki zastosowaniu nowoczesnych technik i form działania, które budują przekaz za pomocą szyb holograficznych, paneli dotykowych, fotokomórek, wygaszanych ekranów, głośników ukrytych w ścianie. Materiały, które zostaną wykorzystane do budowy tego nastrojowego muzeum to m.in. metal, szkło i kamień. Pozwolą one odbiorcy skupić się na merytorycznym aspekcie wystawy, budującej obraz przedwojennego sztetla. Synagoga była nie tylko miejscem modlitwy, ale również nauki, zgromadzeń i dialogu. Z myślą o uwspółcześnieniu przestrzeni, jedno z pomieszczeń zostało zaprojektowane na nowoczesną salę kinowo-konferencyjną. Wertykalny układ pomieszczenia stwarza warunki do umieszczenia ekranu projekcyjnego, we frontowej stronie wnętrza.
Chronologia historyczna w muzeum stworzy wyrazistą oś narracji. Podążając za nią zwiedzający przejdą przez wszystkie etapy historii sztetla, od momentu powstania, aż po dzień dzisiejszy. Koncepcja merytoryczna skupiać się również będzie na udziale mieszkańców Chmielnika w przywróceniu pamięci o przedwojennym mieście (poprzez zachowane listy, wspomnienia i fotografie).
