Biblioteka Uniwersytetu Papieskiego w Krakowie

Proekologiczne rozwiązania budynku Biblioteki Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie dostosowane są do jego funkcji i odzwierciedlają się w formie obiektu 

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie mieści się w szeregu zabytkowych kamienic na Starym Mieście. Z powodu ciasnoty i rozproszenia wydziałów w licznych budynkach, w ostatnich latach ubiegłego wieku podjęto decyzję o budowie nowego zespołu uniwersytetu w oddalonych o kilka kilometrów od centrum Dębnikach.

W 1999 roku konkurs na zagospodarowanie 4,5-hektarowego obszaru wygrało biuro Ingarden & Ewý, Architekci. Budynki rektoratu, biblioteki, gmach dydaktyczny z aulą oraz akademiki rozplanowane zostały wzdłuż alei wzorowanej na staromiejskiej ulicy Kanoniczej, gdzie obecnie znajduje się uczelnia. Z uwagi na złe warunki przechowywania cennych zbiorów, jako pierwsza zrealizowana została biblioteka. Następne mają powstać w bliżej nieokreślonej przyszłości. Sąsiedztwo zdominowane jest przez gęstą zabudowę mieszkaniową z czasów boomu budowlanego lat 2005-2008, budynki biurowe stopniowo wypełniające obszar w pobliżu Parku Technologicznego oraz kolejne gmachy nowego kampusu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Każda z tych inwestycji niestety rozwija się niezależnie, ignorując swoich sąsiadów. Rozległa działka Uniwersytetu Papieskiego to ostatnia niezagospodarowana parcela, pozostałość naturalnego krajobrazu, który jeszcze przed dekadą charakteryzował tę część Krakowa.Trudności finansowe znacznie wydłużyły proces budowy biblioteki. Stan surowy ukończono wprawdzie w połowie roku 2002, ale dopiero pozyskanie dotacji unijnej pozwoliło zakończyć inwestycję. Z początkiem roku 2011 obiekt, będący pierwszym, większym fragmentem dwuczęściowego zespołu bibliotecznego, wreszcie otwarto dla studentów.

Otwarta przestrzeń wewnętrzna biblioteki

Wnętrze to otwarta przestrzeń zorganizowana wokół dwukondygnacyjnego holu. Większą część powierzchni parteru zajmuje zwarty magazyn zbiorów dostępnych jedynie dla bibliotekarzy. Stalowe, efektownie wykończone drewnem schody prowadzą na piętro, gdzie znajdują się katalogi, czytelnia i główna część zbiorów. Kolejne, coraz mniejsze, kaskadowo ułożone kondygnacje mieszczą regały z książkami, boksy do pracy indywidualnej, jak również pomieszczenia seminaryjne zaaranżowane w nie całkiem jeszcze umeblowanych magazynach otwartych.

Naturalnie przewietrzany, część biblioteczna wentylowana jednak mechanicznie

Budynek swoim organicznym, obłym kształtem przywodzi na myśl krajobraz okolicznych wzgórz, a jego sylweta wynika z założeń architektury ekologicznej i potrzeb ograniczenia kosztów utrzymania. Stąd różny stopień przeszklenia elewacji, w zależności od nasłonecznienia, i kształt dachu obniżający się w kierunku południowym, wspomagający naturalne ruchy konwekcyjne powietrza wewnątrz. Początkowo obiekt miał obywać się całkowicie bez klimatyzacji i być naturalnie przewietrzany, jednak względy praktyczne (problem zabrudzenia książek przez zanieczyszczone, szybko przepływające powietrze) zdecydowały o tym, że część biblioteczna jest wentylowana mechanicznie. Zastosowano jednak odzysk ciepła; ponadto powietrze doprowadzane jest z czerpni długimi kanałami pod niepodpiwniczonym budynkiem, co latem wstępnie je schładza, a zimą ogrzewa.

Instalację klimatyzacyjną ukryto w szklanych prostopadłościanach nałożonych na stalowe słupy konstrukcji. Pokrytą blachą połać dachu przecinają gigantyczne świetliki. Zabudowane w nich żaluzje, wykonane z niskoemisyjnego szkła, zapewniają dużą ilość światła przy ograniczeniu transmisji ciepła do wnętrza. Niestety, w ogólnym bilansie energetycznym zastosowane rozwiązania proekologiczne na razie nie równoważą kosztów, jakie ponosi środowisko w wyniku długotrwałych dojazdów kadry naukowej i studentów z centrum Krakowa. Przebijanie się przez korki do biblioteki w oczywisty sposób nie poprawia także komfortu studiowania. Na dodatek perspektywa ukończenia planowanego założenia i przeniesienia w jedno miejsce całego uniwersytetu jest obecnie dosyć mglista.

Zobacz galerię 3 zdjęcia

Autor: Krzysztof Ingarden

Biblioteka Uniwersytetu Papieskiego w Krakowie, autorzy: Ingarden Ewý, Architekci

Krzysztof Ingarden - założenia autorskie

Budynek biblioteki jest pierwszym obiektem na terenie projektowanego kampusu Uniwersytetu Papieskiego o powierzchni około 4,5 ha. Jego zwarta bryła stanowi południową pierzeję przyszłego placu akademickiego, pozostałe będą tworzyły budynki – administracji (po wschodniej stronie) i dydaktyczny (po północnej). Kolumnada i podcień biblioteki definiują przestrzeń placu i wyznaczają skalę kolejnych budynków.
Forma gmachu została podporządkowana z jednej strony linii krajobrazu, a z drugiej prawom fizyki. Jest wynikiem analizy termicznej i ma na celu optymalizację kosztów eksploatacji. Systemy wentylacji i klimatyzacji wspomagane są przez wykorzystanie naturalnych ruchów konwekcyjnych powietrza wewnątrz. W odpowiedzi na odmienne warunki poszczególne elewacje zostały wyraźnie zróżnicowane. Wschodnio-południową, mocno nasłonecznioną, znacznie obniżono opadającym w stronę południową dachem. Pozostała część przeszklona otrzymała osłony w postaci pionowych i poziomych żaluzji zewnętrznych. Elewacja południowo- zachodnia, także wystawiona na działanie słońca, z niewielką liczbą otworów okiennych oraz wywiewami wentylacji i oddymiania, obłożona została kamieniem. Od strony przyszłego placu na północy przewidziano ścianę przeszkloną, dzięki czemu przestrzeń holu wejściowego otrzymała wizualne otwarcie w kierunku dziedzińca.
Konstrukcję budynku oparto na ekonomicznym module 6 x 6 m. Jest to konstrukcja stalowa szkieletowa z układem zdwojonych rygli w obu kierunkach, umożliwiających bezkolizyjne prowadzenie kanałów instalacyjnych w przestrzeniach stropowych. Konstrukcję nośną dachu stanowi układ belek z drewna klejonego, wyeksponowanych we wnętrzu.