Prawidłowe wykonanie ceramicznych powierzchni tarasów nadziemnych

Taras musi być odporny na działanie wody i zmiany temperatury. Bardzo ważna jest także jego okresowa konserwacja. Spełnienie wymogów technicznych i technologicznych pozwoli uniknąć kosztownych remontów. Tarasy żelbetowe składają się z części konstrukcyjnej, którą najczęściej stanowi zbrojona płyta betonowa oraz warstwy izolacyjne i wykończeniowe.

Dobrze zaprojektowane i zaaranżowane tarasy są nie tylko dodatkową powierzchnią użytkową, ale także ozdobą domów. Wykonanie prawidłowo funkcjonującego tarasu wiąże się jednak z przestrzeganiem reżimu technologicznego; poszczególne warstwy tarasu muszą być odpowiednio zaprojektowane i solidnie wykonane.
Taras musi być odporny na działanie wody i zmiany temperatury. Bardzo ważna jest także jego okresowa konserwacja. Spełnienie wymogów technicznych i technologicznych pozwoli uniknąć kosztownych remontów. Tarasy żelbetowe składają się z części konstrukcyjnej, którą najczęściej stanowi zbrojona płyta betonowa oraz z warstw izolacyjnych i wykończeniowych.

Istnieją dwa typy tarasów żelbetowych:

• tarasy naziemne - których warstwy izolacyjne i wykończeniowe są ułożone na płycie betonowej lub żelbetowej, opartej na gruncie;
• tarasy nadziemne - których warstwy izolacyjne i wykończeniowe układa się na płycie stropowej ogrzewanych i nieogrzewanych pomieszczeń.

Płyta konstrukcyjna
Płyta tarasu musi przenosić działające na nią obciążenia. Bezpośrednio na płycie konstrukcyjnej powinien być wykonany spadek. Zwykle jest to osobna warstwa. Obniżenie musi przebiegać od ściany przylegającej do tarasu do jego przeciwległej krawędzi. Z tak zaprojektowanego tarasu woda bez problemu spłynie do otaczających go rynien (lub - w przypadku tarasu naziemnego - bezpośrednio na ziemię), co pozwoli uniknąć zawilgocenia przyległych ścian.
Warstwę spadkową na płycie konstrukcyjnej można wykonać z mieszanki betonowej. Grubość tej warstwy powinna wynosić minimum 4 cm.
Przed przystąpieniem do kolejnych prac należy poczekać, aż warstwa spadkowa osiągnie odpowiednią wytrzymałość. Przy zastosowaniu tradycyjnych mieszanek trwa to co najmniej cztery tygodnie. Alternatywnym rozwiązaniem może być zastosowanie fabrycznie przygotowanych suchych mieszanek betonowych, które charakteryzują się szybkim przyrostem wytrzymałości. Należy także zwrócić uwagę na takie elementy, jak prawidłowe zamocowanie stolarki, stosowanie podwyższonych progów lub innych systemowych rozwiązań odprowadzających wodę opadową.

Ocieplenie
Zastosowanie odpowiedniej izolacji termicznej pozwoli zmniejszyć straty ciepła z wnętrza budynku oraz ograniczyć wpływ różnicy temperatur na konstrukcję. Izolację termiczną układamy w przypadku tarasu wykonanego nad ogrzewanym pomieszczeniem. Do wykonania tego typu izolacji najczęściej stosuje się styropian odmiany M30 lub - częściej polecany - polistyren ekstrudowany. Jego jednorodna budowa sprawia, że ten materiał jest prawie nienasiąkliwy. Jest on także mało podatny na odkształcenia wywołane obciążeniami mechanicznymi. Najlepiej sprawdzają się płyty z frezowanymi brzegami, które zachodzą na siebie i w ten sposób zapobiegają powstawaniu mostków termicznych. Grubość warstwy termoizolacyjnej należy dobrać zgodnie z aktualnie obowiązującą normą. Powierzchnia warstwy termoizolacyjnej powinna być idealnie równa. Ocieplenie często osłania się od dołu i od góry warstwą folii budowlanej. Folia lub inna warstwa izolacji bitumicznej ułożona pod termoizolacją tworzy barierę paroizolacyjną i zabezpiecza przed ewentualnym przedostawaniem się pary wodnej od strony ogrzewanego pomieszczenia do wyżej położonych warstw tarasu. Folia ułożona na górze zabezpiecza płyty termoizolacyjne przed zawilgoceniem, (podczas wykonywania warstwy dociskowej). Zapewnia także swobodne odkształcanie się warstwy dociskowej, wywołane np. wpływem zewnętrznej temperatury.

Warstwa dociskowa
Najczęściej stosowanym podłożem pod wykładziny ceramiczne lub kamienne jest jastrych cementowy. Powinien on mieć w każdym miejscu taką samą grubość (4-5 cm). Niekiedy warstwa dociskowa jest jednocześnie warstwą profilującą z 1-2- proc. spadkiem umożliwiającym spływ wody. Nie jest to jednak najlepsze rozwiązanie, ponieważ w procesie dojrzewania - ze względu na różną grubość płyty - występują zaburzenia w równomiernym skurczu.
Warstwa dociskowa przytrzymuje izolację termiczną, a w tradycyjnej metodzie również hydroizolację. Jest także podkładem pod płytki ceramiczne. Wykonuje się ją na tarasach ocieplonych. Należy ją także stosować w przypadku tarasów, na których element hydroizolacji stanowią płyty drenażowe. Podczas wykonywania warstwy dociskowej temperatura nie powinna być niższa niż 5^oC. Ten poziom temperatury powinien być utrzymany przez 3 dni. Po jastrychu cementowym można chodzić po 3 dniach; pełną wytrzymałość uzyskuje on jednak po 28 dniach. Ze względu na odkształcenia termiczne zaleca się wykonanie dylatacji i wypełnienie masą kompensującą odkształcenia. Dobrym rozwiązaniem jest także zastosowanie w jastrychu zbrojenia rozproszonego - np. z włókien polipropylenowych. Włókna te ograniczają spękania skurczowe, zwiększają mrozoodporność, odporność na przenikanie wody i nasiąkliwość powierzchniową.

rys. 1

Jako zbrojenie stosowane są też stalowe maty zbrojeniowe o wielkości oczek do 150 mm i średnicy pręta do 3 mm. Mają one za zadanie przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się ewentualnych pęknięć i zmian wysokości. Należy jednak pamiętać o jego właściwym umieszczeniu. W przypadku wzmacniania jastrychu układanego na izolacji cieplnej powinny być stosowane dwie warstwy zbrojenia. Zastosowanie tylko jednej warstwy, ułożonej w dodatku w środku grubości warstwy jastrychu ("oś obojętna"), nie będzie miało wpływu na wzrost wytrzymałości warstwy jastrychu na naprężenia zginające - rys.1.

rys. 2

Z uwagi na odkształcalność warstwy jastrychu wywołaną zjawiskami reologicznymi, a przede wszystkim odkształcalnością termiczną, należy stosować dylatacje. Ogólny schemat kształtowania dylatacji przedstawia rys. 2. Dylatacje przyścienne oddzielają jastrych od ścian budynku. Szerokość tej dylatacji wynosi zwykle ok. 10 mm. Szerokość tę zapewnia wkładka ze styropianu lub polistyrenu ekstrudowanego. Tego typu dylatację wykonuje się również wokół innych stałych elementów, np. słupów.

rys. 3

Dylatacje konstrukcyjne przechodzące przez całą grubość warstwy jastrychu dzielą go na pola o powierzchni maks. 9 m². Wielkość tej powierzchni uzależniona jest od przyjętej - na podstawie szacunku odkształceń termicznych i reologicznych - szerokości szczeliny dylatacyjnej oraz elastyczności materiału wypełniającego. Przykład prawidłowo wykonanej konstrukcyjnej szczeliny dylatacyjnej przedstawia rys.3. Szczeliny dylatacyjne w warstwie jastrychu muszą być przeniesione na wierzchnią warstwę ceramiczną.

Izolacja tarasów
Płytki ceramiczne stanowiące wierzchnią warstwę tarasów skutecznie chronią konstrukcję przed przenikaniem wody opadowej, ale spoiny między nimi nie zawsze skutecznie odcinają wilgoć od przenikania w podłoże. Właśnie dlatego w obszarach narażonych na wilgoć konieczne jest zastosowanie odpowiednich hydroizolacji.
Stosowana dotychczas izolacja z papy jest skutecznie wypierana przez technologię, w której materiał izolacyjny jest bezpośrednio zespolony z zaprawami klejącymi do niej wykładzinę ceramiczną. Taka technologia jest bardziej ekonomiczna, łatwiejsza do wykonania i przede wszystkim prawie niezawodna. Uszczelnienia w bezpośrednim zespoleniu z wykładzinami ceramicznymi zdobyły już uznanie wielu fachowców.

Biorąc pod uwagę to rozwiązanie, rozróżnia się trzy grupy materiałów uszczelniających: 

1. Dyspersje tworzyw sztucznych, z wypełniaczem lub bez wypełniacza, których twardnienie następuje na skutek fizycznego wysychania.
2. Kombinacja tworzywa sztucznego i zaprawy cementowej, np. elastyczne, mineralne mikrozaprawy uszczelniające.
3. Żywice reaktywne z wypełniaczem lub bez, na przykład żywice epoksydowe lub żywice poliuretanowe.

Materiały te są zwykle dostarczane w postaci gotowej do użycia i mogą być stosowane bezpośrednio z pojemnika. Nanoszenie powinno się odbywać generalnie w dwóch operacjach roboczych, a łączna grubość warstwy wynosi najczęściej 1-2 mm.

Wykonanie uszczelnień
Materiały uszczelniające bezpośrednio zespolone z wykładzinami ceramicznymi można nakładać przez szpachlowanie lub malowanie (pędzlem, wałkiem lub przez natrysk). Można je wzmacniać, stosując wkładki z włókniny lub tkaniny lub stosując folie. Ilość nakładanego materiału uszczelniającego oraz liczbę warstw zwyczajowo określa producent. Przed wykonaniem uszczelnień podłoże należy zagruntować (resztki kurzu zostaną związane, a podłoże zyska dodatkowe wzmocnienie). Ponieważ detale stanowią szczególnie "słabe" miejsca, muszą być pewnie uszczelnione przed wykonaniem uszczelnienia całej płaszczyzny. Poprawne funkcjonowanie hydroizolacji tarasu w dużej mierze zależy od uszczelnienia detali. Kontrola grubości powłok uszczelniających
Dla ułatwienia kontroli grubości powłoki izolacyjnej i zwiększenia pewności wykonania, szczególnie na podłożach wrażliwych na wilgoć, zaleca się, aby uszczelnienia cienkowarstwowe zespolone z zaprawą klejową były wykonywane w dwóch operacjach roboczych. Obie te operacje robocze można szczególnie dobrze kontrolować, jeżeli materiał uszczelniający jest oferowany przez producentów w dwóch kolorach.Uszczelnianie szczelin dylatacyjnych.
Przy uszczelnianiu szczelin skrajnych oraz szczelin ograniczających wielkość pól warstwy dociskowej należy stosować wkładki z włókniny lub taśmy. Taśmy izolacyjne układane są na świeżo naniesioną warstwę masy uszczelniającej. Następnie obrzeża tych taśm (z włókniny) zamalowuje się jeszcze raz tą samą masą uszczelniającą. Jeżeli przewidujemy, że w obszarze szczeliny dylatacyjnej nastąpią większe przemieszczenia, wówczas wzdłuż szczeliny dylatacyjnej należy wykonać sfałdowanie (kształt "omegi") taśmy uszczelniającej, aby w ten sposób skompensować naprężenia. W przypadku braku możliwości utworzenia tego kształtu należy szczeliny poszerzyć, np. przez sfazowanie krawędzi. Taras ma kilka punktów "newralgicznych".

Balustrada
Przy projektowaniu tarasu warto zastanowić się nad sposobem osadzenia słupków balustrady. Najczęściej są one mocowane w płycie tarasu od góry. W ten sposób przecinają wszystkie warstwy nawierzchni i tym samym tworzą miejsca swobodnego przepływu wody. Wybierając takie rozwiązanie należy pamiętać o dokładnym uszczelnieniu by dokładnie uszczelnić miejsca osadzenia słupków. Lepszym rozwiązaniem jest jednak przymocować słupki tak, aby nie przecinały warstw izolacyjnych. Najlepszym rozwiązaniem jest przytwierdzenie słupków do czoła płyty konstrukcyjnej lub zewnętrznej powierzchni ściany pomieszczenia znajdującego się pod tarasem.Połączenie tarasu ze ścianą
Miejsce to jest szczególnie narażone na działanie wody deszczowej. Hydroizolacja powinna być wywinięta na ścianę i zabezpieczona cokołem (np. z płytek ceramicznych). Płytki cokołowe nie mogą stykać się z płytkami powierzchniowymi tarasu. Powstałą w ten sposób szczelinę wypełnia się masą silikonową. Najlepszym rozwiązaniem jest "schowanie" wywiniętej izolacji i cokołu w płytkiej wnęce ściennej. Jeżeli jej nie ma, warstwy wyprowadzone na ścianę muszą być odpowiednio zabezpieczone.

Rynny
Aby woda z powierzchni tarasu nadziemnego spływała prosto do rynien, pasy nadrynnowe muszą być zamocowane pod hydroizolacją. Szerokość pasa należy tak dobrać, aby był on przykryty płytkami na szerokości ok. 5-10 cm. W przypadku zastosowania blachy ocynkowanej należy sprawdzić, czy stosowane masy uszczelniające nie wywołują w kontakcie z blachą zjawisk korozyjnych.

Spusty
Należy stosować tylko odpływy posadzkowe z kołnierzem. Do kołnierza dołączane są często podkładki z tkaniny, włókniny lub folii, które są wtapiane w izolację powierzchniową (rys 4).

Układanie okładziny ceramicznej
Wybierając płytki ceramiczne, przeznaczone na tarasy, należy wziąć pod uwagę ich odporność na warunki atmosferyczne. Płytki muszą być mrozoodporne i wytrzymałe na ścieranie. Bardzo ważną cechą płytek jest antypoślizgowość.
Na wyschniętym uszczelnieniu powierzchniowym okładziny ceramiczne przykleja się na elastycznej, hydraulicznie wiążącej cienkowarstwowej zaprawie klejowej. Zaprawę klejową należy przy tym nanosić w szczególny sposób, tzw. metodą mieszaną floating-buttering. Polega ona na tym, że najpierw na powierzchni izolacji rozprowadza się zaprawę klejową gładką stroną kielni, a następnie, po uzupełnieniu dawki zaprawy, rozczesuje się ją zębatą stroną kielni. Nadają się do tego kielnie o wysokości ząbków maks. 6 mm. Przy tej operacji roboczej pochylenie kielni w stosunku do powierzchni powinno wynosić od 20° do 60°. Otrzymana łączna grubość warstwy nie powinna być mniejsza niż 2 mm.
Jednocześnie gładką stroną kielni zaprawę nanosi się na spodnią powierzchnię płytki - grubość warstwy wynosi ok. 1 mm. Tak przygotowaną płytkę układa się na podłoże i lekko dociska (bez przesuwania). Opisana metoda pozwala na układanie płytek bez pustek w warstwie klejowej. W ten sposób można uniknąć gromadzenia się wody pod płytką. Ma to bardzo duże znaczenie, a zwłaszcza w zimie. Poza tym przy pełnym podsadzeniu płytki unika się pęknięć na skutek działania punktowych obciążeń.
Do spoinowania okładzin ceramicznych narażonych na czynniki atmosferyczne używa się zapraw mineralnych zapraw (dostępnych w różnych kolorach). Zaleca się, aby odstęp między płytkami nie był mniejszy niż 5 mm. Spoiny można dodatkowo zaimpregnować środkiem hydrofobowym zmniejszającym ich nasiąkliwość.
Spoinowanie dylatacji przyściennych i konstrukcyjnych wykonuje się przy użyciu odpowiednich silikonowych materiałów uszczelniających przeznaczonych do wypełniania szczelin.
Stosowane zaprawy klejowe muszą być kompatybilne ze stosowanymi materiałami uszczelniającymi (powinny stanowić system).

Podsumowanie:  

• taras nad pomieszczeniem ogrzewanym należy ocieplić;
• powierzchnia tarasu powinna mieć 1-2- proc. spadek;
• na każdym tarasie powinny być wykonane dylatacje przyścienne, a przy odpowiednio dużych powierzchniach - także dylatacje konstrukcyjne;
• najlepiej, jeśli słupki balustrady nie przecinają warstw izolacyjnych;
• hydroizolacją powinna być wywinięta na ścianę przylegającą do tarasu na wysokość minimum 15 cm i zabezpieczona cokołem z płytek ceramicznych;
• pod hydroizolacją powinny być ułożone profile brzegowe, odprowadzające wodę do rynien;
• materiały użyte do budowy tarasu muszą być odporne na mróz i ścieranie. Powinny być antyposlizgowe;
• płytki ceramiczne powinny być przyklejane klejem elastycznym. W warstwie klejącej nie mogą występować pustki;
• spoiny między płytkami ceramicznymi nie powinny być mniejsze niż 8 mm. Jest to również zależne od wielkości płytek.