Na jakie błędy przy odbiorach budynków napotykają służby PSP?

Zgodnie z art. 56 Prawa budowlanego inwestor, wobec którego nałożono obowiązek uzyskania pozwolenia na użytkowanie budynku, zobligowany jest do powiadomienia o zakończeniu budowy i zamiarze użytkowania budynku odpowiednie organy, m.in. Państwową Straż Pożarną, która zajmuje stanowisko w sprawie zgodności inwestycji z projektem budowlanym. Przedstawiamy metodologię postępowania służb PSP odnośnie uzyskania pozwolenia na użytkowanie budynku oraz najczęściej spotykane nieprawidłowości przy tego typu odbiorach.

Stanowiska Państwowej Straży Pożarnej

Obiekt zgodny z projektem budowlanym
Aby ujednolicić postępowanie w zakresie wydawania stanowisk i postępowania organów Państwowej Straży Pożarnej i Nadzoru Budowlanego Komendant Główny PSP oraz Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego wypracowali wspólne stanowisko (11 grudnia 2014 r.), zgodnie z którym nie będą wnosić żadnych uwag i sprzeciwu w sprawie uzyskania pozwolenia na użytkowanie danego obiektu, jeśli jego wykonanie zostało przeprowadzone zgodnie z projektem budowlanym i zgodnie z wymaganiami przepisów. Sam proces odbioru obiektu odbywa się w ten sposób, że strażak z wydziału kontrolno-rozpoznawczego sporządza protokół ze stanu faktycznego budynku. Następnie dokument ten przekazuje komendantowi miejskiemu, który na podstawie faktografii określa swoje stanowisko.

Obiekt niezgodny z projektem budowlanym
Zdarzają się niestety takie sytuacje, kiedy obiekt wykonany jest niezgodnie z projektem budowlanym. W takim przypadku komendant miejski/powiatowy PSP może wnieść sprzeciw w sprawie uzyskania pozwolenia na użytkowanie budynku lub też wnieść uwagi. Przy czym wniesienie uwag jest formą łagodniejszą - w ocenie organu charakter stwierdzonych nieprawidłowości pozwala jednak na rozpoczęcie użytkowania obiektu. Tym niemniej ich usunięcie jest niezbędne w celu zapewnienia wymaganymi przepisami prawa poziomu bezpieczeństwa pożarowego.
Zgodnie z tym stanowiskiem organ nadzoru budowlanego w przypadku sprzeciwu komendanta miejskiego/powiatowego PSP odmawia wydania pozwolenia na użytkowanie. A w przypadku uwag komendanta miejskiego/powiatowego PSP organ nadzoru budowlanego rozpatruje te uwagi i może podjąć decyzję o wydaniu pozwolenia na użytkowanie, w oparciu o ustalenia kontroli.

Obiekt wybudowany zgodnie z projektem i niezgodnie z wymaganiami przepisów
Ten przypadek najbardziej uderza w rzeczoznawcę. Komendant miejski/powiatowy może wówczas wnieść sprzeciw w sprawie uzyskania pozwolenia na użytkowanie przedmiotowego obiektu lub też wnieść zastrzeżenia w sprawie pozwolenia na użytkowanie budynku. W tym drugim przypadku, bardziej łagodnym, jeśli nieprawidłowości nie są rażące w ocenie organu, możliwe jest uzyskanie pozwolenia na rozpoczęcie użytkowania obiektu. Niemniej jednak ich usunięcie jest niezbędne w celu zapewnianie wymaganego przepisami prawa poziomu bezpieczeństwa pożarowego.

Jeżeli komendant miejski/powiatowy PSP stwierdzi, że nieprawidłowości nie mają charakteru rażącego naruszenia prawa:

• wyszczególnia w zastrzeżeniach wszystkie stwierdzone niezgodności z obowiązującymi przepisami,
• w przypadku niezgodności z przepisami techniczno-budowlanymi, organ nadzoru wydaje pozwolenie na użytkowanie, określając termin usunięcia niezgodności,
• w przypadku niezgodności z przepisami przeciwpożarowymi komendant miejski/powiatowy PSP, po oddaniu budynku do użytkowania, wydaje decyzję w odrębnym trybie, nakazującą usunięcie uchybień w ustalonym terminie.

Jeżeli komendant miejski/powiatowy PSP stwierdzi, że nieprawidłowości rażąco naruszają przepisy prawne, wówczas sprawa przekazywana jest do komendanta wojewódzkiego PSP, który rozważa unieważnienie uzgodnienia projektu budowlanego. I tak:

• w przypadku unieważnienia organ nadzoru budowlanego odmawia wydania pozwolenia na użytkowanie,
• w przypadku braku unieważnienia, komendant miejski/powiatowy powinien zmienić stanowisko z uwagi na ocenę organu wyższego stopnia. Jeżeli jednak podtrzyma unieważnienie, organ nadzoru budowlanego odmawia wydania pozwolenia na użytkowanie.

Tak wyglądają zależności formalno-prawne. W praktyce, na przykładzie miasta stołecznego Warszawy procentowy udział odbiorów pozytywnych, czyli bez uwag i jakichkolwiek zastrzeżeń, wynosi ok. 70% ogólnej liczby odbiorów. Tak dobry wynik, to efekt pracy Komendy Miejskiej PSP w Warszawie. Procentowy udział odbiorów negatywnych to ok. 30% wszystkich odbiorów, przy czym w tej liczbie procentowej zawierają się również pewne tylko zastrzeżenia do obiektów, które po usunięciu spotykają się z opinią pozytywną odnośnie dopuszczenia budynku do użytkowania. Są jednak takie miasta, w których te proporcje są odwrotne.

Najczęstsze przyczyny stanowisk negatywnych w sprawie uzyskania pozwolenia na użytkowanie

1. Wykonanie budynków zgodnie z projektem, ale niezgodne z przepisami techniczno-budowlanymi i przeciwpożarowymi - 68%.
2. Wykonanie budynków niezgodnie z projektem budowlany, zatwierdzonym decyzją pozwolenia na budowę - 20%.
3. Wykonanie budynków niezgodne z przepisami i projektem budowlanym zatwierdzonym decyzją pozwolenia na budowę - 3%.
4. Braki w zakresie dokumentacji projektowej - 9%.

Główne nieprawidłowości dotyczą:
1. Dojazdów pożarowych - stosowanie nawierzchni pozbawionych nośności, przeszko-dy między drogą a budynkiem, brak możliwości przejazdu bez cofania, zbliżenia do budynku.
2. Niewłaściwych warunków ewakuacji - odmienne rozumienia przejścia i dojścia ewakuacyjnego, dojście przez pomieszczenie, brak warunków ewakuacji z miejsc prze-znaczonych do przebywania ludzi, łazienki, szatnie.
3. Przeciwpożarowych wyłączników prądu - stosowanie kilku przycisków przeciwpożarowych do jednej strefy pożarowej, umieszczonych w różnych lokalizacjach, połączenie przyciski przeciwpożarowe kablem bez odporności ogniowej, przewód pod napięciem wewnątrz budynku.
4. Instalacji i sieci wodociągowych przeciwpożarowych - podłączenie do przewodów zasilających urządzenia sanitarne, brak zasilania pomp ppoż. z dwóch źródeł energii przy zapotrzebowaniu na wodę powyżej 20 l/s, brak zasilania z dwóch stron przewodów zasilają-cych instalację wodociągowa ppoż. Brak potwierdzenia wymaganej ilości wody do zewnętrznego gaszenia pożaru, tj. 20 dm³/s z istniejących hydrantów zewnętrznych na sieci miejskiej.
5. Stosowania materiałów palnych w ścianach oddzielenia ppoż., w pasmach pionowych w ścianach zewnętrznych, prostopadłych do ścian oddzielenia ppoż. (tu wymaga się zastosowania 2-metrowego pasa o klasie odporności ogniowej EI 60 z materiałów niepalnych), w oddzieleniach międzykondygnacyjnych w formie gzymsów i balkonów.
6. Braku współpracy urządzeń ppoż. i instalacji technicznych zgodnie ze scenariuszem pożarowym.
7. Braku zasilania wentylacji przedsionków kablem o odporności ogniowej, sprzed przeciwpożarowego wyłącznika prądu.
8. Braku zasilania rezerwowego instalacji bezpieczeństwa, które tego wymagają (oddymianie, zwłaszcza oddymianie garaży, które powinno być realizowane z dwóch odrębnych źródeł).
9. Nieprawidłowego zabezpieczenia klatek schodowych przed zadymieniem - np. czujka uruchamiająca klapę dymową znajduje się tyko w najwyższym punkcie, brak napowietrzania lub zbyt mała powierzchnia napowietrzania, brak otworów wpustowych przy wentylacji nadciśnieniowej, brak wykazania w drodze inżynierskiej analizy technicznej, że zastosowane rozwiązania prawidłowo zabezpieczają przed zadymieniem (dotyczy to dróg ewakuacyjnych poziomych, które od 2010 roku należy projektować na podstawie symulacji komputerowych, ale dotyczy też częstych przypadków oddymiania grawitacyjnego z nawiewem mechanicznym).
10. Niewłaściwego prowadzenia kabli, które mają zachować ciągłość dostawy energii w warunkach pożaru (kable są często prowadzone w szachtach kablowych, mocowanych do koryt plastikowymi obejmami, bądź do kabli o odporności ogniowej dokłada się takie, które tej odporności nie mają, co jest niedopuszczalne).

Podstawowe nieprawidłowości w dokumentacji

1. Brak powiązania ekspertyz technicznych i opinii w sprawie dojazdów pożarowych z dokumentacją projektową. Brak w projekcie i warunkach ochrony przeciwpożarowej odniesienia do ww. dokumentów.
2. Brak etapowania inwestycji określonej w projektach, będących podstawą prowadzenia czynności odbiorowych.
3. Brak dokumentacji powykonawczej, zawierającej wszystkie wprowadzone zmiany w toku realizowanej inwestycji, podpisane przez kierownika budowy i zatwierdzone przez projektanta.
4. Brak projektów urządzeń przeciwpożarowych - najczęściej dotyczy urządzeń do grawitacyjnego usuwania dymu, które są na styku dwóch branż. Z jednej strony architekt zaprojektuje klapę dymową, z drugiej zaś projektant elektryczny - system sterowania. W tym przypadku nie ma spójnego opracowania projektu grawitacyjnego usuwania dymu, które zawierać będzie część architektoniczną i elektryczną.
5. Brak uzgodnień projektów branżowych wykonawczych, zawierających urządzenia ppoż. (błędne założenie, że uzgodnienie projektu budowlanego obejmuje całość wszystkich projektów, które w danej inwestycji powstaną).
6. Brak warunków ochrony przeciwpożarowej w projektach budowlanych, będących podstawa prowadzenia czynności odbiorowych lub niekompletne dane dotyczące warunków ochrony ppoż., które uniemożliwiają przeprowadzenie ww. czynności.
7. Brak szczegółowego opisania w projektach zagadnień, które mogą być odmiennie interpretowane (dlatego w tym przypadku ważna jest ścisła współpraca projektanta i rzeczoznawcy ppoż.).
8. Brak w projektach wykonawczych urządzeń ppoż. wytycznych w zakresie prób dopuszczających (np. gorący dym przy przy badaniu wentylacji oddymiającej).
9. Brak dokumentacji z przeprowadzonych prób i badań urządzeń przeciwpożarowych, potwierdzających prawidłowość ich działania.
10. Zmiany powykonawcze w dokumentacji projektowej nienaniesione na kopii zatwierdzonego projektu budowlanego. Brak powiązania powykonawczych warunków ochrony ppoż. z pierwotnymi założeniami, wynikającymi z dokumentacji projektowej, zatwierdzonej decyzją pozwolenia na budowę.
11. Brak wniosków w protokołach badań i analizy urządzeń ppoż. Wnioski powinny zawierać sformułowania dotyczące m.in.: potwierdzenia prawidłowości założeń projektowych, przepisów i obowiązujących norm (ewentualnie zasad wiedzy technicznej), stwierdzenia sprawności technicznej instalacji oraz możliwości jej eksploatacji i dopuszczenia do użytkowania.
12. Protokoły z prób i sprawdzeń zawierają uwagi i zastrzeżenia dotyczące wykonania instalacji. Często zawierają dodatkowe uwagi, które należy spełnić w celu zapewnienia sprawności technicznej instalacji. Brak potwierdzenia realizacji wskazanych w tresci protokołów uwag, zastrzeżeń i zaleceń.
13. Brak dokumentów dopuszczających wyrób budowlany do stosowania lub dokumen-tów potwierdzających cechy odporności ogniowej i/lub palności danego elementu: deklaracji właściwości użytkowych zgodności, certyfikatów zgodności, aprobat technicznych, świadectw dopuszczenia oraz innych. (okna oddymiające, centrale sterujące urządzeniami ppoż.).
14. Brak oświadczenia kierownika budowy o wykonaniu robót budowlanych zgodnie z warunkami pozwolenia na budowę oraz przepisami. Brak wpisu kierownika budowy do dziennika budowy o zakończeniu robót budowlanych.
15. Brak opracowanego scenariusza pożarowego.
16. Brak ekspertyz technicznych przy rozbudowie części budynków (np. jednej kondygnacji), w tym również części stanowiących odrębne strefy przeciwpożarowe.
Np. przebudowa w budynku na II piętrz budynku ZL III, którego ewakuacja zapewniona jest przez klatkę schodową szerokości 110 cm i spoczników 130 cm.