Attyka

2014-01-08 13:00
Zaślepka Encyklopedii Architektury
Autor: Muratorplus

Attyka to element zwieńczenia bryły budynku. Może mieć różne formy, od prostej ścianki, przez balustradę, rząd sterczyn, aż po skomplikowane i rzeźbiarsko ukształtowane formy, charakterystyczne zwłaszcza dla architektury polskiego renesansu i manieryzmu. Choć attyka miała pewne znaczenie użytkowe, jako przegroda chroniąca pobliskie budynki przed ogniem w razie pożaru, jej podstawowym zadaniem było ozdabianie budynku.  Podstawowe formy attyki: pełna – starożytność, średniowieczeażurowa – renesans i barokgrzebieniowa, czyli polska – manieryzmuskokowa, schodkowa – klasycyzmAttyka w architekturze starożytnej Grecji i Rzymu miała dość proste formy. Zwykle była ścianką pozbawioną dekoracji architektonicznej, niekiedy pokrywały ją płaskorzeźby, dekoracja malarska, albo ryte w kamieniu napisy (por. antefiksy – dekoracje na krawędziach dachu). W średniowieczu attyka była rzadko spotykanym elementem dekoracji architektonicznych. Nieliczne przykłady to najczęściej attyki pełne, zwykle ślepe ściany zdobione blendami; niekiedy ażurowe. Attyka na powrót stała się popularna w architekturze renesansu. Szczególnie rozbudowane formy przyjęła w Europie Środkowej. Stosowana była dla zamaskowania typowych dla architektury północnej spadzistych dachów, estetycznie trudnych do pogodzenia z bryłami renesansowymi, ale praktycznych. Za attyką skrywać się mogła pokryta dachówką spadzista połać dachu, po której dobrze spływała deszczówka czy zsuwał się śnieg. Ze względu na bardziej suchy i cieplejszy klimat takie rozwiązanie nie było potrzebne na południu Europy, we Włoszech w architekturze rensansowej i barokowej najczęściej stosowana była attyka balustradowa. 

Attyka w architekturze polskiej

Najbardziej interesujące formy przyjęła attyka w Rzeczpospolitej, na ziemiach czeskich i na Śląsku. Uznawana jest za element charakterystyczny dla polskiej architektury, stąd wykorzystywano ją później w próbach utworzenia stylu narodowego. Środkowoeuropejska attyka ozdabiała dachy rezydencji, zamków, miejskich ratuszów a także kamienic. Rzadziej znajdowała się w budynkach sakralnych; niekiedy kościołach, częściej murowanych synagogach. Za klasyczne przykłady polskiej attyki należą zdobienia krakowskich sukiennic czy ratusza w Sandomierzu. Manierystyczna attyka polska składała się najczęściej z cokołu oraz grzebienia, zwanego też koronką, z szeregiem zębów. Najbardziej rozbudowane formy miały attyki manierystyczne, zdobiące np. kamienicę Przybyłów w Kazimierzu Dolnym. Cokół jest wysoki, rozbudowany, ozdobiony m.in. rzędem nisz, wolutami, medalionami, ornamentem geometrycznym i floralnym. Nad fryzem wznosi się rząd zębów o różnych formach: tralek, cokołów i innych elementów. W dekoracji architektonicznej mogą się także pojawiać inne elementy, między innymi hermy, wazy, tralki, spływy wolutowe, obeliski i inne.  Dla architektury Śląska charakterystyczna jest odmiana attyki o bardziej oszczędnej dekoracji, ze zwieńczeniami o formach geometrycznych – wycinków koła lub tzw. jaskółczego ogona. Attyka pojawiała się także w realizacjach tzw. stylu narodowego, a także w obiektach socrealistycznych, od warszawskiego Pałacu Kultury i Nauki, przez budowle Nowej Huty, po zabudowę Katowic.

Czy artykuł był przydatny?
Przykro nam, że artykuł nie spełnił twoich oczekiwań.
Podziel się opinią
Grupa ZPR Media sprzeciwia się głoszeniu opinii noszących znamiona mowy nienawiści przepełnionych pogardą czy agresją. Jeśli widzisz komentarz, który jest hejtem, powiadom nas o tym, klikając zgłoś. Więcej w REGULAMINIE
Czytaj więcej