Instalacja przeciwpożarowa. Projektowanie instalacji przeciwpożarowej, dobór właściwych sygnalizatorów

Instalacja przeciwpożarowa wymaga doboru odpowiedniego urządzenia sygnalizującego zagrożenie pożarem. Zależy on od wielu czynników, chociażby środowiska, w jakim sygnalizator będzie pracował. Projektowanie instalacji przeciwpożarowej, jej prawidłowy montaż mają na celu ułatwienie prowadzenia ewakuacji budynku, a co za tym idzie – ratowania życia.

Rodzaje sygnalizatorów ochrony w instalacji przeciwpożarowej

Sygnalizatory w instalacji przeciwpożarowej dzielimy zasadniczo na urządzenia stosowane wewnątrz oraz na zewnątrz budynku. Główna różnica dotyczy zakresu temperatur, w których sprzęt ten działa poprawnie, oraz obudowy gwarantującej odporność na czynniki atmosferyczne (opady, promieniowanie ultrafioletowe). Świadectwo dopuszczenia wydane przez CNBOP-PIB klasyfikuje urządzenia jako:

A – do stosowania wewnątrz budynku,

B – do stosowania na zewnątrz.

Kolejny podział dotyczy sposobu sygnalizowania zagrożenia. Wyróżnić można sygnalizatory akustyczne, optyczne, głosowe (z komunikatem słownym) oraz ich kombinacje. Ze względu na sposób połączenia opisywane urządzenia dzielimy na pętlowe (adresowalne) oraz konwencjonalne.

Przy planowaniu systemu sygnalizacji pożaru nie sposób pominąć specyfikacji technicznej PKN-CEN/TS 54-14, która zawiera informacje na temat optymalnych poziomów dźwięku, a także dodatkowe wymogi mówiące o tym, że:

• w każdej strefie pożarowej należy przewidzieć co najmniej jeden sygnalizator,
• w każdym budynku powinny znajdować się co najmniej dwa sygnalizatory akustyczne, nawet wówczas, gdy zalecany poziom natężenia dźwięku może być osiągnięty przez jedno urządzenie,
• należy zwrócić szczególną uwagę na pomieszczenia, w których sygnalizatory są przedzielone drzwiami,
• należy unikać sytuacji, w których mogą występować znaczne natężenia dźwięku.

Każdy sygnalizator musi mieć certyfikat zgodności oraz świadectwo dopuszczenia. Ten ostatni dokument określa, które z możliwych ustawień urządzenia są dopuszczalne do stosowania w instalacjach przeciwpożarowych.

Instalacja przeciwpożarowa - dobór odpowiedniego sygnalizatora

Wybór sygnalizatorów instalacji przeciwpożarowej należy rozpatrywać w ujęciu całościowym – trzeba wziąć pod uwagę nie tylko budynek, w którym dana instalacja przeciwpożarowa będzie się znajdowała, ale również centralę alarmową, do której opisywane urządzenia będą podłączone. Wybór centrali niejednokrotnie ogranicza możliwość swobodnego wyboru sygnalizatorów. Dzieje się tak, kiedy chcemy skorzystać z pętli adresowalnych. Najczęściej jednak sam producent centrali alarmowej ma w swojej ofercie sygnalizatory adresowalne kompatybilne z danym urządzeniem.

Innym parametrem wpływającym na wybór odpowiedniego sprzętu jest napięcie generowane na zaciskach wyjściowych centrali oraz obciążalność prądowa tych wyjść. W przypadku kiedy urządzenia pobierają zbyt dużo prądu i istnieje ryzyko uszkodzenia wyjścia centrali, należy zastosować zewnętrze przekaźniki oraz zasilacze. Dobór odpowiedniego sygnalizatora i liczba urządzeń wymaganych w danym pomieszczeniu w przypadku modeli akustycznych oraz głosowych zależy od poziomu dźwięku generowanego przezurządzenie.

• Czytaj też: Ochrona przeciwpożarowa w obiektach nietypowych − przykłady projektowe. WIDEO

Specyfikacja techniczna PKN-CEN/TS 54-14 określa minimalny poziom mierzony w odległości 1 m na 65 dB oraz maksymalny – na 120 dB. Zaleca się, aby poziom dźwięku sygnalizatora był o 5 dB większy od poziomu tła, ale nie mniejszy niż 65 dB. Dodatkowo, jeżeli alarm pożarowy ma budzić osoby śpiące, to natężenie sygnału na wysokości głowy powinno wynosić minimum 75 dB. Liczbę urządzeń należy dobrać tak, aby zapewnić uzyskanie wymaganego natężenia dźwięku, jednocześnie unikając sytuacji, w których mogą występować jego znaczne natężenia, oraz aby w żadnym miejscu, w którym mogą przebywać ludzie, ów poziom nie przekraczał 120 dB. Częstotliwość emitowanego sygnału powinna łatwo odróżniać się od szumu tła. Należy zadbać również o to, aby w każdej części budynku rodzaj dźwięku był taki sam.

Sygnalizatory głosowe stosuje się w środowisku, gdzie wymagana jest większa skuteczność ostrzegania, w miejscach, w których przebywają osoby nieprzeszkolone na wypadek ewakuacji oraz w środowisku, w którym występują sygnały tonowe.Przy planowaniu instalacji przeciwpożarowej budynków użyteczności publicznej należy także zwrócić uwagę na Rozporządzenie MSWiA z dnia 7 czerwca 2010 roku (DzU z 2010 r. nr 109, poz. 719), które nakazuje stosowanie dźwiękowego systemu ostrzegawczego (DSO) w wybranych obiektach. Dokument ten wprowadza również zakaz wykorzystywania „innych pożarowych urządzeń alarmowych akustycznych służących alarmowaniu użytkowników tego obiektu, poza służbami dozoru i ochrony ”.

Sygnalizacja optyczna traktowana jest jako uzupełnienie sygnalizacji akustycznej i nie powinna być stosowana samodzielnie. Na chwilę obecną nie ma przepisów ani zaleceń mówiących o tym, w jaki sposób montować urządzenia optyczne. Elementy tego typu należy instalować wszędzie tam, gdzie sygnalizacja akustyczna jest niewystarczająca, np. w środowisku silnie przemysłowym, w którym pracownicy zobligowani są do noszenia ochronników słuchu, oraz w miejscach, gdzie przebywają osoby niedosłyszące. Pomocna podczas projektowania instalacji z sygnalizatorami optycznymi może okazać się norma amerykańska NFPA 72® – National Fire Alarm and Signaling Code 2013 Edition, która zawiera cenne wskazówki, m.in.:

• sygnalizatory należy instalować zgodnie z zaleceniem producenta, który w oznaczeniu podaje obszar pokrycia,
• w przypadku sygnalizatorów mocowanych na ścianie wysokość montażu powinna wynosić nie mniej niż 2,03 m, nie więcej niż 2,44 m (jeżeli sufit znajduje się poniżej 2,03 m, montaż – 150 mm od sufitu),
• w przypadku sygnalizatorów umieszczonych na suficie zalecana wysokość montażu mieści się w zakresie od 2,03 do 2,44 m (jednak nie niżej niż 1,5 m); w wyższych pomieszczeniach należy przeliczać obszar pokrycia,
• NFPA72® dopuszcza alternatywną metodę, w której obliczamy natężenie na powierzchni, tak aby wynosiło ono nie mniej niż 0,4 lx, i na podstawie tego dobierana jest liczba sygnalizatorów,
• w przypadku lokali o nieregularnych kształtach należy dzielić je na pomieszczenia kwadratowe o mniejszych rozmiarach,
• w przypadku gdy w zasięgu wzroku użytkownika znajdują się jednocześnie dwa sygnalizatory lub więcej, należy stosować mechanizm synchronizacji.

Jeśli producent udostępnia bryłę fotometryczną, najprostszym sposobem wyboru miejsca montażu jest skorzystanie z programów służących do projektowania oświetlenia wnętrz, np. Cal - culux czy Dialux. Aplikacje te pozwalają na eksperymentowanie z rozmieszczeniem sygnalizatorów w celu wyznaczenia optymalnych miejsc ich instalacji.

• Czytaj też: Ochrona przeciwpożarowa w halach przemysłowych - wymagania, zabezpieczenia, rozwiązania technologiczne

Instalacja przeciwpożarowa - błędy projektowe i wykonawcze

1. Podstawowym błędem przy doborze sygnalizatorów jest nieprawidłowe ustalenie poziomu ich dźwięku. Specyfikacja techniczna PKN-CEN/TS 54-14 określa minimalną wartość, którą należy spełnić w każdym punkcie. Zbyt wysoki poziom sygnału dotyczy pomieszczeń, w których dźwięki tła są nieznaczne, natomiast zastosowany sygnalizator przewyższa je kilkukrotnie. W takim przypadku zalecane jest użycie kilku urządzeń o niższym poziomie dźwięku niż jednego głośnego, mogącego wywołać szok lub utrudnić sprawną komunikację w momencie zagrożenia.

2. Należy pamiętać również, że elementy alarmowe działające w jednym pomieszczeniu powinny być ze sobą zsynchronizowane. Zalecenie to ma na celu wyeliminowanie sytuacji, w której sygnały z kilku sygnalizatorów nakładają się na siebie, powodując ograniczoną zrozumiałość przekazu lub – w przypadku urządzeń wyposażonych w człon optyczny – atak epilepsji u osób cierpiących na padaczkę.3. Często zdarza się, że projektanci instalacji SAP stosują sygnalizatory do użytku wewnętrznego (kategorii A) na zewnątrz pomieszczeń, kierując się wyłącznie zakresem ochrony IP. To podejście jest błędne, ponieważ urządzenie tego typu nie jest odporne na czynniki atmosferyczne oraz nie zostało pod tym kątem przebadane – świadectwo dopuszczenia nie pozwala na jego instalację na zewnątrz obiektu.4. Kolejny problem to brak informacji optycznej w miejscach, gdzie sygnalizacja akustyczna nie jest skuteczna lub jest niewystarczająca. Wyzwaniem są także środowiska przemysłowe – najczęstszym błędem jest stosowanie sygnalizacji tonowej w miejscach, gdzie sygnały akustyczne wykorzystywane są przez urządzenia automatyki przemysłowej do informowania o stanie pracy maszyn. W takich okolicznościach należy stosować modele głosowe, wspomagane sygnalizacją optyczną.5. Sygnalizatory przeciwpożarowe powinny być montowane poprzez puszkę instalacyjną lub przy użyciu izolatorów zwarć. W przypadku instalacji z wykorzystaniem puszki należy zastosować przewody niepalne w połączeniach między poszczególnymi puszkami. Jeżeli chodzi o izolatory zwarć, przewody niepalne powinny zostać zamocowane w połączeniu centrali z pierwszym sygnalizatorem, z każdej strony pętli, natomiast przy pozostałych połączeniach można stosować przewody standardowe. Ważny jest również sposób montażu puszki, którą należy przymocować do elementu konstrukcyjnego o wymaganej odporności ogniowej, natomiast sam sygnalizator powinien zostać zamontowany w miejscu widocznym, tak aby w momencie zadziałania systemu można było zlokalizować źródło sygnału.

6. Zaleca się także, aby urządzenia alarmowe były zamocowane w taki sposób, aby obszarem działania obejmowały całe pomieszczenie. Ich okablowanie należy wykonać zgodnie z dokumentacją techniczną dołączoną do produktu.7. Najczęściej spotykane błędy dotyczą złego okablowania urządzeń ppoż. – od złych rodzajów przewodów użytych w instalacji, poprzez wyznaczenie błędnych tras kablowych, po niewłaściwe podłączenie samych sygnalizatorów. Część tych błędów powstaje już na etapie projektowania w wyniku nieuwzględnienia osobnej trasy dla przewodów instalacji ppoż. lub podczas modernizacji istniejącego budynku, w którym nie ma możliwości wydzielenia osobnych tras kablowych. Usterki powstające przy podłączaniu urządzeń wykonawczych w większości wypadków wynikają z nieznajomości dokumentacji technicznej dołączonej do urządzenia lub z zastosowania elementów różnego typu zasilanych różnym napięciem.

8. Zdarzają się również rażące błędy polegające na podłączeniu do napięcia sieciowego urządzeń zasilanych napięciem stałym w zakresie napięć bezpiecznych.

Instalacja przecipożarowa - podsumowanie

Każdy projektant oraz monter systemów przeciwpożarowych powinien zdawać sobie sprawę z tego, że instalacje przeciwpożarowe służą ratowaniu życia. Szczególny nacisk należy więc kłaść na ich prawidłowe wykonanie oraz postępowanie zgodne z normami budowlanymi i instrukcjami technicznymi dostarczonymi przez producenta.