Kołnierz uszczelniający do okna dachowego. Jaki rodzaj do jakiego pokrycia, błędy montażowe

Nowoczesny kołnierz do okna dachowego umożliwia estetyczną obróbkę okna w każdym dachu. Zaletami kołnierza do okna dachowego są: możliwość montażu na różnych głębokościach, estetycznie wyprofilowane elementy oblachowania i fartuchy.

W artykule:

• jak dobrać kołnierz do pokrycia dachu
• jakie są rodzaje kołnierza do okna dachowego
• jak się opisuje kołnierz do okna dachowego
• jak zbudowany jest kołnierz do okna dachowego
• kiedy wymagane są kołnierze specjalne
• jakie błędy mogą wystąpić przy montażu okna dachowego

Miejsce styku okien połaciowych z dachem to potencjalne źródło problemów – to tam najczęściej dochodzi do powstania przecieków, tamtędy ciepło ucieka z pomieszczeń i to właśnie przy oknach dachowych najbardziej rzucają się w oczy wszelkie niedoróbki. O ile od strony poddasza łatwo ewentualne błędy naprawić albo zamaskować podczas wykańczania skosów, o tyle na dachu wszystko musi być od razu starannie wykonane. To trudne, ale dzięki gotowym systemom kołnierzy uszczelniających możliwe do osiągnięcia. Nawet dla początkującego dekarza.

Kołnierz do okna dachowego - opis

Podobnie jak okna dachowe kołnierze są opisywane za pomocą symboli. Każdy producent ma własny system szyfrowania, ale wszyscy klasyfikują kołnierze według tych samych kryteriów:

• zastosowanie – kołnierz uszczelniający do okna dachowego;
• rodzaj pokrycia – płaskie, profilowane lub wysokoprofilowane (graniczne wysokości są inne u różnych producentów);
• dopuszczalna głębokość montażu – obniżony (-3 lub -4 cm), wówczas powierzchnia okna licuje się z pokryciem; w poziomie zerowym; podwyższony (+3 cm) – zalecany do pokryć wysokoprofilowanych;
• materiał fartucha – na przykład blacha ołowiana lub kompozyt aluminiowy;
• elementy niestandardowe – na przykład materiał termoizolacyjny, rynienka odwadniająca.

Przykład: kołnierz do okna dachowego oznaczony symbolem EHN-A XDP: E – kołnierz uszczelniający, H – do pokryć wysokoprofilowanych, N – montaż podwyższony, A – fartuch aluminiowy, XDP – połączony z zestawem termoizolacyjnym.

Budowa kołnierza uszczelniającego do okna dachowego

Elementy podstawowe kołnierza do okna dachowego to dwa profile boczne, element górny i dolny. Ich budowa i ewentualne wyposażenie dodatkowe zależą od modelu okna, głębokości montażu, nachylenia połaci dachowej i rodzaju pokrycia dachowego. Wszystkie elementy są wykonane ze sztywnej blachy aluminiowej grubości 0,55-0,60 mm i z zewnątrz są pokryte lakierem poliestrowym lub poliamidowo-poliuretanowym, który zapewnia im odporność na warunki atmosferyczne. Zazwyczaj są ciemnoszare, bo taki kolor najlepiej stapia się z odcieniem szyby. Między elementami znajdują się syntetyczne silikonowe uszczelki, które zapobiegają podciąganiu wilgoci. Niekiedy na górnym elemencie znajduje się dodatkowy profil podpierający dachówkę – jest potrzebny przy pokryciach o wysokim przetłoczeniu. Do przymocowania kołnierza używa się pasków blachy albo haftek montowanych wzdłuż ościeżnic.

Osobną grupą kołnierzy są te z blachy miedzianej lub cynkowo-tytanowej. Zazwyczaj używa się ich jako uzupełnienia miedzianego lub cynkowo-tytanowego pokrycia dachu, ale można je stosować również na tradycyjnym pokryciu z blachodachówki czy dachówki ceramicznej. Trzeba tylko pamiętać, że miedź nie może się stykać z aluminium ani z niezabezpieczoną blachą stalową.

Decydując się na kołnierz miedziany lub cynkowo-tytanowy, należy zatem zwrócić szczególną uwagę na materiał, z jakiego są wykonane wszystkie metalowe elementy dachu, takie jak łączniki, system rynnowy, obróbki komina, ławy kominiarskie.

Fartuch to połączony z elementem dolnym pas uszczelniający. Zapewnia szczelność strefie podokiennej. Niektórzy producenci oferują wyłącznie kołnierze zintegrowane z fartuchem, inni stosują je tylko do pokryć profilowanych. Fartuch może być zrobiony z blachy ołowianej lub kompozytu aluminiowego. Kompozyt aluminiowy jest materiałem przyjaznym środowisku, a fartuch z niego wykonany bardzo szczelnie przylega do pokrycia, więc dobrze się prezentuje zarówno na pokryciach profilowanych, jak i płaskich. Fartuch z blachy ołowianej jest sztywniejszy niż aluminiowy, dzięki czemu ma większą odporność na zrywanie i może być krótszy, co korzystnie wpływa na estetykę dachu. Fartuch jest wstępnie profilowany do kształtu pokrycia, ale należy go dokładnie ułożyć i przykleić, aby połączenie było szczelne. Niektóre fartuchy mają na spodniej stronie fabrycznie naniesioną masę plastyczną, inne wymagają użycia specjalnych taśm butylowych (zawsze dostarczanych w komplecie). Długość fartucha zależy od rodzaju pokrycia dachowego – może on mieć od 11 cm (pokrycia o wysokości do 45 mm) do 20,5 cm (pokrycia wysokoprofilowane do 120 mm oraz płaskie – jeśli tak zaleca producent). 

Rynienki odwadniające umieszcza się nad górnym elementem, a niekiedy również wzdłuż boków okna. Ich zadaniem jest odprowadzenie skroplin spływających po poszyciu poza obręb okna.

Kliny boczne to pasy poliestrowej gąbki lub pianki montażowej o zamkniętej strukturze komórkowej. Czasami są fabrycznie przyklejone do elementów bocznych, ale często stanowią odrębny produkt. Mają przekrój trójkątny lub trapezowy. Ich zadaniem jest osłona nieszczelności powstających wzdłuż boków okna. Chronią przestrzeń nad poszyciem przed nawiewaniem pyłu wodnego, śniegu i liści. Wysokość klinów zależy od wysokości profilu pokrycia, przykładowo dla dachówki wysokości fali do 120 mm jest to 7,5 cm, a o wysokości do 45 mm – 6 cm. W przypadku pokryć płaskich, które przylegają do poszycia, kliny nie są potrzebne.

• Czytaj też: Obróbka komina z blachy - uszczelnianie komina metodą twardą

Funkcje kołnierza uszczelniającego do okna dachowego

• Szczelność. Kołnierz osłania ramę okienną przed wpływem czynników zewnętrznych oraz jest barierą dla wody, wiatru, śniegu i zabrudzeń mogących dostać się pod pokrycie przez nieszczelności wokół ramy okiennej. Nie ma łatwego zadania – jako element dachu jest stale narażony na ekstremalne czynniki atmosferyczne, od palącego słońca rozgrzewającego blaszane listwy do kilkudziesięciu stopni, przez ulewne deszcze, wiatr, zmiany temperatury, aż po zalegający miesiącami śnieg. Dodatkowo musi być odporny na naprężenia wywoływane pracą więźby dachowej czy odkształceniami termicznymi okna lub pokrycia.
  
  
• Ciepło. Standardowy kołnierz obejmuje tylko zewnętrzną obróbkę blacharską. Oblachowanie nie stanowi bariery termicznej,dlatego otoczenie okna należy docieplić od wewnątrz. Służy do tego gotowy zestaw izolacyjny. Ma on postać polietylenowej ramy osadzonej w cienkim metalowym profilu, połączonej z izolacją przeciwwilgociową, paroizolacją wokółokienną i z górną rynienką odwadniającą. Inwestorzy, którym zależy na jak najlepszych parametrach cieplnych okien dachowych, mogą też wybrać ciepłe kołnierze, które są fabrycznie połączone z materiałem termoizolacyjnym.
  
  
• Estetyka. Starannie wykonana obróbka okna dachowego powinna jak najmniej rzucać się w oczy. Tymczasem jej elementy wcale nie są małe, muszą mieć odpowiednią długość i szerokość, a okno nie zawsze da się zamontować tak, żeby licowało się z pokryciem. To wszystko sprawia, że kołnierz zawsze jest na dachu widoczny. Producenci postanowili jednak wykorzystać to jako jego atut. Oblachowanie jest bardzo starannie wykończone,profile są elegancko zaokrąglone, a ich kolor zbliżony do naturalnego odcienia szyby, dzięki czemu tworzą z oknem spójną całość.

Zasady montażu kołnierza do okna dachowego

Kołnierz spełnia swoje zadanie tylko wtedy, gdy ściśle przylega do pokrycia dachowego. Są trzy rodzaje kołnierzy – do pokryć płaskich lub niskoprofilowanych o grubości do 10, 16 lub 30 mm, profilowanych o wysokości tłoczenia nieprzekraczającej 45 lub 50 mm oraz wysokoprofilowanych – do 90 lub 120 mm.

Do pokryć płaskich zalicza się łączoną na rąbek stojący blachę, papę, gonty bitumiczne, płaskie dachówki, a także niskoprofilowaną klasyczną blachodachówkę czy blachę trapezową o wysokości tłoczenia nieprzekraczającej 30 mm. Do nich wystarczy kołnierz najprostszy, złożony wyłącznie z podstawowych elementów. Przedłużony element dolny wystarcza do zabezpieczenia strefy podokiennej, a wyprofilowania na elementach bocznych – niewidoczne po ułożeniu pokrycia – stanowią ładne wykończenie jego krawędzi i chronią przed nawiewaniem pod nie pyłu wodnego. Nie potrzeba rynienek odwadniających, klinów bocznych ani fartucha (choć jego obecność nie przeszkadza – niektóre kołnierze zawsze są połączone z fartuchem). Do blach łączonych na rąbek warto wybierać kołnierze o elementach mających profilowane zakończenia, które łatwo szczelnie połączyć z arkuszami blachy.

Dachówka albo blachodachówka falista lub trapezowa, której profil odstaje od poszycia dachowego, potrzebują szerokiej osłony strefy podokiennej. Bez niej woda wpływałaby w puste przestrzenie pod pokryciem. Dlatego do pokryć falistych niezbędny jest fartuch ołowiany lub aluminiowy, który należy szczelnie przykleić do fałd pokrycia. Im wyższy profil i mniejsze nachylenie dachu, tym fartuch powinien być dłuższy – przy wysokości do 45 mm wystarczy taki długości 16,5 cm, dla 90 lub 120 mm potrzeba nawet 22 cm. Przy pokryciach falistych potrzebne są również boczne kliny zapobiegające nawiewaniu pyłu, liści, śniegu i wpływaniu wody pod pokrycie.

Pokrycia łuskowe, złożone z drobnych elementów, na przykład łupki albo dachówki karpiówki, są specyficzne. Choć teoretycznie płaskie, mają jednak znaczną grubość utrudniającą uszczelnienie strefy pod oknem. Można do nich stosować tradycyjne kołnierze z fartuchem, ale najlepiej sprawdzą się kołnierze o ciętych bokach. Moduły kołnierza układa się na przemian z pokryciem. Okno jest dzięki temu lepiej zabezpieczone przed przeciekaniem. Liczba elementów ciętych zależy od wysokości okna – od 8 do 20 modułów.
Boczne elementy mogą być płaskie lub profilowane – te drugie zaleca się do pokryć o grubości przekraczającej 16 mm, na przykład karpiówki układanej w koronkę, która ma 38 mm. Wyprofilowanie zapewnia maksymalne przyleganie i szczelność. Dwa pierwsze elementy modułowe są z miękkiej blachy, co umożliwia dokładne dopasowanie ich do pokrycia. Oprócz kołnierzy przeznaczonych do konkretnego rodzaju pokrycia są też kołnierze uniwersalne. Nadają się zarówno do pokryć płaskich, jak i falistych. Jest to możliwe dzięki temu, że mają fartuch i regulowany element podporowy, który zapobiega bezpośredniemu obciążaniu oblachowania elementami pokrycia. Mają też fabrycznie przyklejone uszczelniające kliny boczne, które zapewniają im szczelność. Takie kołnierze są połączone na przykład z niektórymi wyłazami dachowymi.

Wpływ nachylenia dachu na wybór kołnierza do okna dachowego

Standardowe kołnierze są przeznaczone do dachów o spadku od 15 do 90°. Taki sam zakres obowiązuje w przypadku typowych okien dachowych. Połacie o mniejszym nachyleniu (od 0 do 15°) wymagają specjalnych systemów montażowych do dachów płaskich albo kołnierzy zwiększających kąt nachylenia okna w stosunku do połaci. Niekiedy spadek dachu musi być większy od standardowego – na przykład przy obniżonym montażu okna nachylenie powinno być większe niż 20°, a dla grubych pokryć łuskowych jak karpiówka wymaga się przynajmniej 25°. Z kolei w zespoleniach mansardowych górna połać zazwyczaj nie może mieć nachylenia większego niż 60°, a dolna – mniejszego niż 45°.

Specjalne systemy montażowe do podniesienia kąta montażu okna składa się z drewnianego stelaża, często połączonego z materiałem termoizolacyjnym, oraz specjalnego oblachowania. Jest dostępny zarówno w wersji pojedynczej, jak i modułowej, do zespoleń okiennych.

Specjalny kołnierz do okna dachowego

Standardowe produkty nadają się tylko do rozwiązań najbardziej typowych. Te odbiegające od normy wymagają sięgnięcia po kołnierze o zastosowaniu specjalnym.

• Zmiana kąta nachylenia okna - jeśli połać ma spadek mniejszy niż wymagane 15°, należy stosować specjalne elementy podnoszące o 10° kąt montażu okna względem połaci. Takie rozwiązanie sprawdza się w dachach mansardowych albo podczas rozbudowy czy adaptacji poddasza, kiedy przestrzeń pod skosami jest ograniczona. Wyżej umieszczone okno pozwala na swobodną obsługę. Kołnierze są dostępne w wersji pojedynczej albo modułowej – umożliwiającej zestawianie okien w poziomie. Odmianą kołnierzy zmieniających kąt nachylenia są systemy do dachów płaskich – podnoszą kąt o 15°.
  
  
• Zespolenie kalenicowe, mansardowe lub kolankowe. Umożliwia szczelne połączenie okien znajdujących się na dwóch połaciach – po przeciwnych stronach kalenicy albo przy załamaniu dachu mansardowego bądź okien w połączeniu kolankowym, czyli gdy jedno jest umieszczone w połaci, a drugie w ściance kolankowej. Zestaw kalenicowy składa się z dwóch standardowych kołnierzy pozbawionych górnych elementów oraz elementu łączącego okna. Moduł do zespolenia mansardowego to element łączący oraz elementy boczne okna dolnego. Może zawierać kliny boczne. Warunkiem jego zastosowania jest to, aby kąt wewnętrzny dachu mieścił się w zakresie od 105 do 150°. Kołnierz do zespolenia kolankowego składa się z trzech elementów: kompletnego kołnierza okna dachowego, profilu łączącego oraz oblachowania krokwi, które zostają odsłonięte po wycięciu wnęki okiennej w okapie. Specyficzną odmianą zespolenia jest kołnierz do przyłącza fasadowego, czyli taki, który umożliwia montaż okien dachowych na przedłużeniu krokwi.
  
  
• Okno z wyciszeniem. Ma oblachowanie z warstwą izolującą akustycznie. Montuje się je w komplecie ze specjalnym oknem, również zbudowanym tak, aby zmniejszyć hałas powstający podczas deszczu. Kołnierz jest pokryty aluminiową folią wyciszającą i dodatkowo zabezpieczony uszczelkami przyszybowymi, skrzydła i ościeżnicy. Uszczelki są z trwałego i elastycznego butylu, syntetycznej gumy EPDM oraz elastomeru TPE. Okno z kompletnym systemem wyciszającym pozwala na zredukowanie hałasu o 7 dB, co dla ludzkiego ucha oznacza ściszenie prawie o połowę.
  
  
• Termokołnierz. Ma na celu poprawę współczynnika przenikania ciepła całego okna dachowego. Rozróżnia się dwa rodzaje ciepłych kołnierzy. W jednych wszystkie elementy są podklejone materiałem termoizolacyjnym. W drugich zestaw izolacyjny stanowi odrębny element, który szczelnie łączy się ze standardowym kołnierzem podczas montażu. Składa się z impregnowanej wełny owczej i kołnierza paroprzepuszczalnego. W obu przypadkach okno jest ocieplone nie tylko po stronie wewnętrznej, ale również ponad poziomem łat, czego nie można osiągnąć podczas docieplania okna w sposób tradycyjny. Ponieważ izolacja jest ściśle połączona z ramą okna, nie ma możliwości, aby na ich styku powstały nieszczelności i mostki termiczne. Kołnierze termoizolacyjne są uniwersalne, nadają się do wszelkich typów okien i do każdego rodzaju pokrycia. Kołnierz termoizolacyjny na pierwszy rzut oka nie różni się od tradycyjnego – po prostu elementy oblachowania są o mniej więcej 2 cm szersze. Jednak podczas eksploatacji widać sporą różnicę – szacuje się, że okno z kołnierzem termoizolacyjnym może być nawet o 15% cieplejsze niż montowane tradycyjnie.
  
  
• Kołnierz miedziany, choć z założenia przeznaczony na dach kryty miedzią, prezentuje się efektownie również na innych rodzajach pokryć dachowych.

Uwaga na błędy przy montażu okna dachowego

Każdy, kto budował lub buduje dom, wie, że nie sposób uniknąć niedoróbek albo poprawek. Jednak w przypadku dachu lepiej zachować wzmożoną czujność, bo błędy popełnione w trakcie obróbki okien mogą podczas eksploatacji okazać się katastrofalne w skutkach.

• Niewłaściwy dobór kołnierza uszczelniającego. Choć taka sytuacja zdarza się rzadko, nie jest wykluczona. Może się na przykład okazać, że na pokryciu o wysokim profilu zamontowano kołnierz przeznaczony do pokrycia płaskiego. Brak bocznych klinów, rynienek odwadniających i zbyt krótki fartuch (lub jego brak) szybko doprowadzą do powstania przecieków.
  
  
• Nieodpowiedni materiał kołnierza. Ten problem dotyczy dachów krytych blachą miedzianą lub cynkowo-tytanową. Kołnierz powinien być wykonany z tego samego materiału co pokrycie. Montaż aluminiowego kołnierza może doprowadzić do tego, że na jego powierzchni dojdzie do reakcji chemicznej skutkującej korozją. Kołnierze cynkowo-tytanowe mogą być również wykonywane bezpośrednio na budowie. Blachę na rąbek układają zazwyczaj wprawni dekarze. Obróbka okien dachowych nie sprawia im problemów, a po wykończeniu może być jeszcze ładniejsza niż kołnierz systemowy.
  
  
• Pokrycie ułożone zbyt blisko lub zbyt daleko od okna dachowego. Kołnierz nie może wówczas należycie spełniać swojej funkcji. Materiał pokryciowy zbyt ściśle dosunięty do oblachowania sprawi, że nawet niewielkie zanieczyszczenie liśćmi czy igłami drzew zablokuje odpływ wody, a w rezultacie przeciek. Do pokryć o wysokim profilu zaleca się stosowanie górnego elementu ze specjalnym profilem podpierającym, który zapobiega naporowi dachówek na oblachowanie.
• Nieprawidłowe rozmieszczenie elementów pokrycia. Kołnierz powinien być umieszczony nad całym szeregiem dachówek lub arkuszem blachy.
  
  
• Brak obróbki skrajnych elementów. Pokrycia o wysokim profilu (powyżej 2 cm) powinno się przed przyklejeniem fartucha odpowiednio przygotować – krawędź dachówki ściąć, a blachodachówkę sklepać. Dzięki temu w fartuchu nie powstanie później wgłębienie, w którym gromadzi się woda.
  
  
• Za krótki lub niedokładnie przyklejony fartuch. Naraża strefę podokienną na zamakanie. Fartuch musi mieć długość zalecaną przez producenta (odpowiednią do rodzaju pokrycia) oraz szczelnie do niego przylegać. Do podklejania należy używać wyłącznie materiałów systemowych – mas plastycznych albo taśm butylowych.
  
  
• Stary kołnierz po wymianie pokrycia dachu. Podczas remontu dachu trzeba wymontować wszystkie okna dachowe. Po ułożeniu nowego pokrycia okna można osadzić z powrotem, ale kołnierze powinnosię kupić nowe. Stare mogą nie pasować do profilu pokrycia – przykładowo przy zamianie dachówki karpiówki na wysokoprofilowaną blachodachówkę kołnierz wymaga wyższych klinów bocznych i długiego fartucha. Poza tym materiał termoizolacyjny i uszczelki znajdujące się w elementach kołnierza starzeją się szybciej niż oblachowanie i po kilkunastu latach warto je wymienić. Problem wymiany kołnierzy dotyczy nie tylko dachów remontowanych, ale też nowo budowanych, w których na rok czy dwa pozostawia się dach zabezpieczony papą. Gdy ma być na nim ułożone pokrycie, dotychczasowy kołnierz przeznaczony do pokryć płaskich należy wymienić na nowy, pasujący do wybranego materiału kryjącego.

Kołnierze do okien dachowych pozwalają zachować estetyczny wygląd dachu. Aby tak się stało ważne są prawidłowy dobór kołnierza i jego montaż. Wtedy kołnierz w pełni spełnia swoje funkcje.