Wyroby budowlane - wprowadzanie do obrotu zgodnie z CPR. Trzy ustawy do nowelizacji

Od 1 lipca 2013 zaczyna obowiązywać w Unii Europejskiej rozporządzenie nr 305/2011 ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych (zwane potocznie CPR) i uchylające jeszcze obowiązującą dyrektywę Rady 89/106/EWG. Pozostało zatem niewiele czasu, by dostosować polskie prawo do nowych przepisów. Odpowiada za to Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej (MTBiGM).

- Rozporządzenie 305/2011, CPR, weszło w życie w kwietniu 2011 roku i zacznie obowiązywać we wszystkich krajach Unii Europejskiej od 1 lipca 2013. To nas zobowiązuje do zmian w polskim prawie. Ponieważ mamy już pewne opóźnienie czeka nas dość szybka legislacja - wyjaśniał Janusz Żbik, podsekretarz stanu w MTBiGM, odpowiadający w resorcie za sprawy związane z rynkiem budowlanym. Było to na konferencji, którą MTBiGM wspólnie ze Związkiem Pracodawców – Producentów Materiałów dla Budownictwa zorganizowało jako prekonsultacje założeń do planowanych zmian.

Jakie wymagania wprowadza CPR?

CPR określa wymagania podstawowe dla obiektów budowlanych wznoszonych na terenie EU oraz zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu lub udostępniania na rynku UE wyrobów budowlanych. Są określone dwa rodzaje wymagań: obligatoryjne – dla wyrobów objętych normami zharmonizowanymi (hEN), dla których wystawiana będzie deklaracja właściwości użytkowych w oparciu o hEN, znakowane CE oraz fakultatywne - dla pozostałych wyrobów, dla których deklaracja właściwości użytkowych będzie wystawiana w oparciu o europejską ocenę techniczną by oznakować je CE.

CPR, czyli rozporządzenie nr 305/2011, pozostawia państwom członkowskim możliwość regulowania, w ramach przepisów krajowych, zasad wprowadzania do obrotu i udostępniania na ich rynku wyrobów budowlanych nieobjętych normami zharmonizowanymi oraz dla których nie została wydana europejska ocena techniczna, a więc wyrobów nie podlegających przepisom rozporządzenia, wynikająca z Traktatu o Unii Europejskiej zasada wzajemnego uznawania będzie się odnosiła również do wyrobów wprowadzonych legalnie na rynek w państwach członkowskich.

Jaki system wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych dla Polski?

Wdrożenie w Polsce wymogów CPR wymaga nowelizacji trzech ustaw:

• Prawa budowlanego,
• o wyrobach budowlanych,
• o systemie oceny zgodności.

Nowe regulacje dotyczyć będą czterech podstawowych obszarów.
Po pierwsze określą właściwości organów w zakresie wykonywania zadań administracyjnych i obowiązków wynikających z CPR i chodzi tu m.in. o wyznaczanie i monitorowanie polskich jednostek oceny technicznej, wyznaczenie krajowego punktu kontaktowego do spraw wyrobów budowlanych.
Po drugie określą zasady i procedury wprowadzania do obrotu i udostępniania na rynku wyrobów budowlanych w zakresie nieregulowanym w CPR.
Po trzecie, dostosują zasady kontroli wyrobów oraz zasady działania organów nadzoru budowlanego do wymogów CPR oraz zmienionego systemu krajowego.
Po czwarte, dostosują Prawo budowlane i przepisach techniczno–budowlane do określonych w CPR wymagań podstawowych (teraz będzie ich siedem) oraz zasad określania w przepisach państw członkowskich wymagań dotyczących właściwości użytkowych wyrobów budowlanych stosowanych przy wykonywaniu robót budowlanych.

Znikną deklaracje zgodności, a pojawią się deklaracje właściwości użytkowych.
Zgodnie z definicją w CPR, obiekty budowlane jako całość oraz ich poszczególne części muszą nadawać się do użycia zgodnie z ich zamierzonym zastosowaniem, przy czym należy w szczególności wziąć pod uwagę zdrowie i bezpieczeństwo ludzi przez cały cykl życia tych obiektów. Przy normalnej konserwacji obiekty budowlane muszą spełniać następujące podstawowe wymagania:

• 1. nośność i stateczność - obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby obciążenia mogące na nie działać podczas ich budowy i użytkowania nie prowadziły (najoględniej mówiąc) do katastrofy lub uszkodzenia budynku;
• 2. bezpieczeństwo pożarowe - budynki maja być tak zaprojektowane i wybudowane by maksymalnie ograniczyć skutki ewentualnego pożaru przy jednoczesnej ochronie ludzi;
• 3. higiena, zdrowie i środowisko - obiekty budowlane mają nie szkodzić ludziom i środowisku toksynami, niebezpiecznym promieniowaniem lub emisją niebezpiecznych substancji;
• 4. bezpieczeństwo użytkowania i dostępność obiektów - obiekty budowlane muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby nie stwarzały niedopuszczalnego ryzyka wypadków (np. poślizgnięcia, upadki, zderzenia, oparzenia, porażenia prądem elektrycznym i obrażenia w wyniku eksplozji lub włamania), maja też być dostępne dla osób niepełnosprawnych;
• 5. ochrona przed hałasem - hałas odbierany przez osoby znajdujące się w obiekcie budowlanym lub w jego pobliżu nie przekraczał poziomu będącego zagrożeniem oraz pozwalał im spać;
• 6. oszczędność energii i izolacyjność cieplna - obiekty budowlane i ich instalacje grzewcze, chłodzące, oświetleniowe i wentylacyjne muszą być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby utrzymać na niskim poziomie ilość energii wymaganej do ich użytkowania, maja uwzględniać komfort ludzi i miejscowe warunki klimatyczne, mają zużywać jak najmniej energii podczas ich budowy i rozbiórki;
• 7. zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych - obiekty budowlane muszą być zaprojektowane, wykonane i rozebrane w taki sposób, aby można było ponownie wykorzystać lub poddać recyklingowi materiały użyte do budowy, do budowy obiektów trzeba używać surowców przyjaznych środowisku surowców oraz materiałów wtórnych.

Jak uważa Ryszard Kowalski, prezes Związku Pracodawców – Producentów Materiałów dla Budownictwa, najważniejszym aspektem wymagań podstawowych są, szczególnie dla nowego wymagania nr 7, wskazania techniczne, bo inaczej będą to tylko bardzo ładnie brzmiące deklaracje.

Deklaracja zgodności czy Deklaracja właściwości użytkowych?

Oczywiście, dla producentów materiałów dla budownictwa najważniejszą kwestią jest w jaki sposób będą one certyfikowane i w jaki sposób znakowane. Ponieważ zmiany przepisów prawnych regulujących rynek materiałów budowlanych zgodnie z wytycznymi CPR są na razie na etapie tworzenia założeń, nie można jeszcze mówić o szczegółach takiego systemu. Brany jest pod uwagę jeden z dwóch wariantów – albo stworzymy zwierciadlane odbicie CPR w krajowym systemie (wtedy mielibyśmy np. krajową deklarację właściwości użytkowych czy krajową normę techniczną) albo pozostawiamy krajową deklarację zgodności z Polską Normą wyrobu lub aprobatę techniczną i znakowanie znakiem budowlanym B.

Trzeba rozstrzygnąć, jaki powinien być zakres przedmiotowy nowego systemu krajowego? Czy jego zakres powinien obejmować wszystkie wyroby (według definicji), czy może tylko grupy wyrobów wymienianych w załącznikach do CPR, a może tylko na wyroby obowiązkowe (mandatowe)? Czy dla wszystkich wyrobów budowlanych system krajowy ma być obligatoryjny, czy też tylko dla wyrobów szczególnie istotnych ze względu na ich znaczenie w obiektach budowlanych?
W każdym bądź razie jednoczesne stosowanie dwóch znaków CE i B jest niemożliwe.

Obecni na ministerialnej konferencji prekonsultacyjnej producenci materiałów budowlanych nie mogli zatem uzyskać wiążących odpowiedzi na pytania, które zazwyczaj dotyczyły specyfiki poszczególnych wyrobów, które uregpują dopiero akty wykonawcze do ustawy nowelizującej. A takowej też jeszcze nie ma, nie ma jeszcze nawet jej projektu, który powstanie dopiero po ostatecznym sformułowaniu założeń. A zatem to ostatni moment, by zgłosić uwagi lub propozycje najkorzystniejszych rozwiązań. Wystarczy zapoznać się z „Projektem założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o wyrobach budowlanych oraz niektórych innych ustaw” (to tylko 11 stron do przeczytania). Z projektem ustawy, a tym bardziej z samą ustawą jest już trudniej „polemizować” i pozostanie tylko „podporządkować się”.
W MTBiGM wdrażanie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 305/2011 pilotuje Departament Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa.